İran və BƏƏ arasında Körfəzdəki adaların mülkiyyəti ilə bağlı böhran yaranıb. Aİ-nin BƏƏ-yə dəstəyi böhranın daha da genişlənməsinə səbəb olarkən, İran AB-ni pisləyən bəyanatla çıxış etdi. İranın xarici işlər naziri Əraqçi AB-ni qınayan bəyanatında, “Parçalı parçala və hökm sür” dövrü artıq sona çatdı, digər tərəfdən, İran 136 yaşlı ingilislərə əsaslanaraq adaların onlara aid olduğunu müdafiə edib.
Turkustan.az xəbər verir ki, Yaxın Şərqdə İsraillə yaşanan gərginlikdən sonra İran Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) ilə böhran yaşayıb.
İki körfəz ölkəsi, İran və BƏƏ-nin Hörmüz boğazının girişindəki üç strateji ada üzərində hüquqlarını iddia etməsi böhrana səbəb olub.
Böhran İranın Körfəzdəki tərəfdaşları ilə yaxın əlaqələr qurmaq səylərinə zərər vurmaqla hədələsə də, İranın Avropa İttifaqı ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq üçün yeni maneəyə çevrilib.
İran üçün son dərəcə həssas olan bu məsələ keçən ay AB-nin Körfəz Əməkdaşlıq Şurası ilə keçirdiyi ilk zirvə toplantısının sonunda açıqlandı və orada İranın “adaları işğal etdiyini” bildirən birgə bəyanat verdilər.
Aİ-nin İranı pisləyən bəyanatı vəziyyəti daha da pisləşdirsə də, İranın Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nizamnaməsini pozduğunu və BƏƏ-nin suverenliyini pozduğunu bəyan edib.
Aİ-nin BƏƏ-yə verdiyi dəstəyə cavab olaraq iranlı diplomatlar Britaniyanın 136 il əvvəl hazırladığı xəritələrə əl atıblar.
1888-ci ildə İngiltərə Hərbi İdarəsi tərəfindən hazırlanan xəritələrdə adaların İranın bir hissəsi kimi göstərildiyi və BƏƏ-nin dəniz quldurluğu ilə günahlandırıldığı bildirilmişdi.
Mənbə kimi göstərdiyi xəritələrlə Əbu Musa, Böyük Tunb və Kiçik Tunb adaları BƏƏ ilə İran arasında 50 ildir davam edən mülkiyyət mübahisəsini yeni ölçüyə daşıyıb.
BƏƏ-nin iddiasının fonunda Şarja Əmirliyinin Əbu Musanın sahibi olması, Rəs əl-Hayme əmirliyinin isə digər iki ada üzərində hüquq iddiası olması olub. Hər iki əmirlik 1971-ci ildə müstəqil BƏƏ-nin bir hissəsi oldu.
1908-ci ildə adaları işğal edən İngiltərə Süveyş kanalının şərqinə çəkildikdən sonra 1971-ci ildə adaların "protektorat" statusuna son qoyub.
Böyük Tunb və Kiçik Tunb məsələsində razılığa gələ bilməyən ingilislər Əbu Musanın Şarja Əmirliyi və İran tərəfindən birgə idarə olunması formulunu irəli sürdülər.
1992-ci ildə İran Əbu Musada yaşayan əmirlikləri qovdu və adaya tam nəzarəti ələ keçirdi.
Tunb adalarının eramızdan əvvəl 6-cı əsrdən etibarən Fars imperiyasının tərkibində olduğunu iddia edən İran İngiltərənin ayrılmasından sonra adaları ələ keçirdi.
ABŞ kəşfiyyat xidməti CIA, təxminən 1,5 kvadrat kilometr ölçüsündə olan Kiçik Tunb adasının yalnız zəhərli ilanlarla dolu olduğunu iddia etdi.
AB-nin BƏƏ-ni dəstəkləyən 57 bəndlik bəyanatı İranda sürprizə səbəb olub və İranın xarici işlər naziri Abbas Arakçi sosial media hesabından verdiyi açıqlamada AB-Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının bəyanatını pisləyib.
BƏƏ-nin adalar üzərində iddiasını beynəlxalq ədalət məhkəməsi və ya BMT vasitəsilə arbitraj etmək cəhdləri Tehranın üçüncü tərəfin müdaxiləsini rədd etdiyi üçün indiyədək uğursuz olub.
Lakin BƏƏ bu yaxınlarda İranın Avtomobil Yolları Nazirliyinin daha çox mənzil tikəcəyinə söz verdiyi adalarda BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş üzvünün hamısının diplomatik dəstəyini qazanıb.
2 mindən az insanın yaşadığı Əbu Musa adasında mülki əhali ilə yanaşı, İran hərbi qüvvələri də yaşayır. Mülki əhalinin yaşadığı üç ada arasında yeganə ada olan Əbu Musa İranın Hörmüz boğazında ilk müdafiə xətti olaraq görülür.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
