Donald Tramp beş milyona yaxın səs fərqi ilə ABŞ-ın 47-ci prezidenti oldu.
Və onun ilk sözləri “Mən müharibələri başlatmayacağam, müharibələri dayandıracağam” oldu.
Bununla belə, ABŞ prezidenti olaraq ikinci müddətə hazırlaşan Donald Tramp xarici siyasətdə çox çətin proseslə üzləşir.
Onu Ukrayna-Rusiya müharibəsindən tutmuş Yaxın Şərqdəki gərginliyə və Çinlə hazırkı rəqabətə qədər çox kritik gündəmlər gözlədiyi halda, Donald Trampın bu qlobal problemlərə hansı strategiya ilə yanaşacağı hələ də maraq doğurur.
Çünki Donald Trampın 2021-ci ildə vəzifəsini təhvil verərkən geridə qoyduğu dünya ilə bu gün üzləşdiyi dünya arasında böyük fərq var.
Məsələn, bu günün ən böyük böhranlarından biri olan Rusiya-Ukrayna müharibəsi...
“2020-ci ildə prezident kimi davam etsəydim, Rusiya-Ukrayna müharibəsi heç başlamazdı” deyərək iddialı açıqlama verən Donald Tramp bütün seçki kampaniyası boyunca iddialarının arxasında dayanaraq, birdən-birə qarşıdurmanı dayandıra biləcəyini iddia edib. Lakin Tramp sözügedən dövrdə iddialarını dəstəkləmək üçün konkret plan irəli sürməyib.
ABŞ prezident seçkilərində qələbə qazandıqdan dərhal sonra Trampın məsələ ilə bağlı yeni planı gündəmə gəlib. Müvafiq olaraq, Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü ən azı 20 il təxirə salınacaq, Kiyevə silah dəstəyi davam edəcək. Həmçinin Rusiya-Ukrayna sərhədində demilitarizasiya zonasının yaradılması və Avropadan olan əsgərlərin ora yerləşdirilməsi təklif edilir. Ancaq bufer zonasına kimin nəzarət edəcəyi, necə idarə ediləcəyi, ABŞ əsgərlərinin bu prosesdə iştirak edib-etməyəcəyi kimi təfərrüatlar hələlik bəlli deyil.
Donald Trampın dünya səhnəsində qarşılaşacağı ən kritik sınaqlardan biri, şübhəsiz ki, Yaxın Şərqdə səngiməyən gərginlik olacaq. Tramp seçkilərdə qələbə çalan çıxışında müharibələrə son qoyacağını vəd etsə də, İsrailin HƏMAS və Qəzzadakı digər Fələstin qrupları ilə münaqişəsi; Livanda Hizbullahla davam edən münaqişə, deyəsən, yeni prezidentin sülh vədinə bir çox cəbhələrdə meydan oxuyur.
Digər tərəfdən, beynəlxalq ictimaiyyətin “gözlənilməz” adam kimi qələmə verdiyi Donald Trampın əvvəlki prezidentliyi dövründə işğal altındakı Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanıdığını və İsrailin işğal altındakı Qolan təpələri ilə bağlı iddiasını dəstəklədiyini nəzərə alsaq, Trampın Təl-Əvivə keçidi məsələsi bölgəni atəşə tutan planlara qarşı hansı mövqe tutacağına işarələr artır.
Ona görə də İrana qarşı sərt mövqe nümayiş etdirəcəyi gözlənilən Trampın İsrailin Qəzza və Livandakı hücumlarını davam etdirməsinə icazə verib-verməyəcəyi ilə bağlı fikir birliyi yoxdur.
Çinlə sonsuz güc mübarizəsi Donald Trampın yenidən prezident olması ilə yeni sürət qazanacaq. Əslində Trampın ABŞ-ın Çində istehsal olunan və oradan idxal edilən məhsullara olan asılılığını böyük ölçüdə azaltmağı hədəfləyəcəyi ilə bağlı açıqlamaları və bu çərçivədə elektronika kimi bəzi məhsullara yüksək gömrük rüsumları tətbiq edərək, idxalı mərhələli şəkildə azaltma planı var. Çindən gələn polad və dərman, davam edən ticarət müharibələrinin ikitərəfli əlaqələri təsir etdiyini ortaya qoyur. Bundan əlavə, Çin şirkətlərinin Amerika daşınmaz əmlak bazarında əmlak almasına, enerji və texnologiya infrastrukturlarına sərmayə qoymasına mane olmaq məqsədi daşıyan Trampın seçkilərdə qələbəsi Vaşinqton və Pekin arasında gərginliyin daha da artacağı bir dönəmdən xəbər verir.
Ona görə də ABŞ və Çin arasında son illərdə artan ticarət müharibələrinin Trampın prezidentliyi ilə daha da dərinləşəcəyi ehtimalı var.
Digər tərəfdən, o da bildirilir ki, Donald Trampın beynəlxalq aləmdə seçkilərdə qalib gəlməsi ABŞ-ın Avropa ilə münasibətlərini ciddi şəkildə zəiflədəcək və NATO-nun legitimliyini şübhə altına ala bilər.
Ankara üçün Trampın seçkilərdəki qələbəsindən sonra ABŞ-Türkiyə münasibətləri yeni dövrdə Suriyada mühüm sınaqla üzləşəcək.
Çünki Türkiyə-Amerika münasibətlərində ən böyük problem sahəsi; Suriyada terror təşkilatı PKK/YPG/SDG-yə verilən dəstək.
İkitərəfli münasibətlərdə daha bir mühüm böhran sahəsi olan F-35-lərin mümkün tədarükü və FETÖ terror təşkilatı üzvlərinin Türkiyəyə ekstradisiyası Trampın ikinci prezidentliyi dövründə Ankara ilə münasibətlərini sınaqdan keçirəcək digər məsələlərdir.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
