ABŞ noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkilərinə bir neçə gün qalmış Yaxın Şərqdə atəşkəs üçün yeni cəhdlər edir. ABŞ HƏMAS lideri Yəhya Sinvarın ölümünü Qəzza və Livanda davam edən müharibəyə son qoymaq üçün fürsət hesab edir.
Turkustan.az xəbər verir ki, seçkilərə “Yaxın Şərqdə sülh” ilə girmək istəyən demokrat ABŞ prezidenti Co Bayden 2023-cü ilin oktyabrında başlayan müharibədən sonra dövlət katibi Entoni Blinkeni Yaxın Şərqə 11-ci turuna göndərir. Baydenin Yaxın Şərq üzrə baş müşaviri Amos Hochstein Livanın paytaxtı Beyrutda İsrail və Hizbullah arasında atəşkəs üçün təmaslar aparır. İsrail yeni şərtlər və kozırlarla hər iki atəşkəs masasına oturmağa hazırlaşır.
ABŞ Dövlət Departamentindən verilən açıqlamaya görə, İsraildən başlayacaq səfəri zamanı Blinken bölgə liderləri ilə "Qəzzada atəşkəs və müharibədən sonrakı vəziyyəti, həmçinin İsrail və Hizbullah arasındakı münaqişəyə son qoymağın yollarını" müzakirə edəcək. Beyrutda Livanın Baş naziri Necip Mikati və Parlament sədri Nəbih Berri ilə görüşən Baydenin müşaviri Hochstein, danışıqların əsasında 2006-cı ildə İsrail-Livan müharibəsindən sonra qəbul edilmiş "Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1701 saylı qətnaməsinin icrasının" olduğunu vurğuladı. 1071 saylı qərar Hizbullahın tərksilah edilməsini və İsrail sərhədinin Livan dövlətinin nəzarətinə keçməsini nəzərdə tutur. İsrailin Livanda atəşkəs masasına oturmaq üçün Ağ Evə çatdırdığı tələblər arasında “Hizbullahın tam tərksilahı” məqaləsi də var. Təl-Əviv həmçinin atəşkəs üçün “Livanın hava məkanına məhdudiyyətsiz girişi” təmin etmək istəyir, Axios xəbər verir. Hizbullahın silahı yerə qoymaq təklifini rədd edəcəyi dəqiq hesab edilir.
Qəzzada HƏMAS lideri Yəhya Sinvarın öldürülməsindən sonra qruplaşmanın əlinin zəiflədiyinə inanan İsrail yeni kozırla atəşkəs və girov mübadiləsi masasına oturmaq istəyir. Bu çərçivədə İsrailin daxili kəşfiyyat bölməsinin rəisi Şin Betin Ronen Barın danışıqların canlandırılmasını müzakirə etmək üçün Misirə səfər etdiyi bildirilib. İsrail mediasının məlumatına görə, baş nazir Benyamin Netanyahu hökuməti müttəfiqi ABŞ-a “əvvəllər müzakirəyə açıq olmayan bəzi sahələrdə güzəştə getməyə hazır olduğunu” bildirib. Bundan əlavə, İsraildə gizli bir yerdə saxlandığı deyilən Sinvarın cəsədinin danışıqlarda “alış-veriş obyekti” kimi istifadə edilməsi planlaşdırılır. Müharibənin Sinvarın ölümü ilə məqsədinə çatdığını bildirən girovların yaxınları Netanyahu hökumətinə razılaşmaya üstünlük verməsi üçün təzyiq edirlər. HƏMAS-ın oktyabrın 7-də oğurladığı 251 girovdan 97-nin hələ də Qəzzada olduğu təxmin edilir.
Bununla belə, İsrail hərbçilərinin İrana qarşı cavab zərbəsinin həcmini və vaxtını yekunlaşdırmağa çalışdığı bir vaxtda həm Livan, həm də Qəzzada atəşkəsin nə dərəcədə mümkün olduğu aydın deyil. Siyasi analitiklər deyirlər ki, Həmas və Hizbullah razılaşma təklifinə cavab verməzdən əvvəl İran-İsrail gərginliyinin növbəti mərhələsini görmək istəyəcəklər. Digər tərəfdən, Haaretz qəzetinə danışan İsrailin danışıqlar qrupunun rəsmisi Sinvarın öldürülməsinin hələlik hər iki tərəfin mövqelərinin dəyişməsinə səbəb olmadığını bildirib. Netanyahu hökumətinin münasibətinin kifayət qədər yumşalmadığını qeyd edən rəsminin sözlərinə görə, Həmas atəşkəsdən çox Sinvardan sonra qrupa kimin rəhbərlik edəcəyini müəyyənləşdirməklə məşğuldur.
Keçən həftə Qəzza zolağının cənubunda İsrail əsgərləri ilə qarşıdurmada şəhid olan Həmas lideri Yəhya Sinvarın bölgəni təhlükəsiz tərk etmək təklifini rədd etdiyi iddia edilib. Amerikanın “Wall Street Journal” qəzetinə danışan ABŞ, ərəb və HƏMAS rəsmilərinin sözlərinə görə, Qəzza müharibəsi başlayandan qısa müddət sonra vasitəçi ölkələr tərəfindən Sinvara təklif edilib. Təklifə əsasən, Misir rəsmilərinin Həmas adından girov mübadiləsi danışıqlarında iştirak etmələri müqabilində Sinvarın Qəzzanı tərk etməsinə icazə veriləcək. Sinvar, "Mən mühasirədə deyiləm, Fələstin torpağındayam" deyərək bu təklifi rədd edib.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
