İranın İsrailə qarşı ballistik səsdən sürətli raket hücumlarının yüksək dəqiqliyi və Tehran administrasiyasının nüvə silahına malik olması ABŞ və Avropa ölkələrini, eləcə də Təl-Əvivi panikaya salıb.
Turkustan.az xəbər verir ki, İranın nüvə proqramı uzun illərdir beynəlxalq aləmdə müzakirə mövzusudur...
Tehranın hərəkətləri regional və qlobal təhlükəsizlik dinamikasına təsir edən mühüm amil kimi qiymətləndirilir.
Bir çox ölkələr, xüsusən də Qərb dünyası və İsrail İranın nüvə silahı hazırlamaq ehtimalından ciddi narahatdırlar.
Bu çərçivədə İranın nüvə obyektlərinin strateji əhəmiyyəti və bu obyektlər vasitəsilə həyata keçirilən diplomatik proseslər;
Yaxın Şərqdə qüvvələr balansını formalaşdıran əsas amillərdən biridir.
İranın ən böyük və ən tanınmış nüvə obyektlərindən biri olan Natanz uranın zənginləşdirilməsi fəaliyyətlərinin mərkəzi hesab olunur.
Bu obyekt yerin altında quraşdırılıb.
O, həmçinin İranın nüvə proqramına qarşı hücumların əsas hədəflərindən birinə çevrilib.
2010-cu ildə ABŞ və İsrail tərəfindən yazılmış Stuxnet adlı kompüter virusu ilə hücuma məruz qaldı;
Obyektə külli miqdarda ziyan dəydiyi iddia edilib.
Fəaliyyətini davam etdirən Natanzın İranın nüvə silahı istehsalında faydalana biləcəyi ən böyük obyekt olduğu bildirilir.
İranın hərbi müdafiə strategiyasının bir hissəsi hesab edilən Fordo obyekti asan hədəfə çevrilməməsi üçün dağların içərisində tikilib.
O, uzun müddət beynəlxalq nəzarətdən gizlədilib.
2009-cu ildə Fordonun varlığı beynəlxalq ictimaiyyətə açıqlananda böyük diplomatik böhran başladı.
Dərin yerin altında tikilmiş bu obyekt İranın nüvə proqramını mümkün hərbi hücumlardan qorumaq səylərinin əksidir...
Tehran administrasiyasının Fordoda həyata keçirdiyi uranın zənginləşdirilməsi fəaliyyətləri regionda təhlükəsizlik balansı baxımından əsas rol oynayır.
Arak Ağır Su Reaktoru beynəlxalq ictimaiyyətin ən çox diqqətini çəkən obyektlərdən biri kimi seçilir, çünki İran plutonium istehsal etmək gücünə malikdir.
Plutonium nüvə silahı istehsalında istifadə edilə bilən bir maddə olduğundan;
Arakdakı fəaliyyətlər xüsusilə Qərb dövlətləri tərəfindən yaxından izlənilir.
2015-ci ildə İranla imzalanan nüvə sazişi çərçivəsində Ərak reaktorunda işlər dayandırılıb və yenidən strukturlaşdırılıb.
Lakin Trampın prezidentliyi dövründə ABŞ-ın sazişdən çıxmasından sonra bu obyekt yenidən gündəmə gətirilib.
İranın digər mühüm nüvə obyekti İsfahanda yerləşir.
İsfahan Nüvə Qurumu uranın çevrilməsi işlərinin aparıldığı mühüm mərkəz kimi tanınır.
Bu obyektdə uran oksidi istehsal olunur və İranın nüvə yanacaq dövriyyəsində böyük əhəmiyyət kəsb edir.
İsfahandakı obyekt də beynəlxalq nəzarətdədir...
Bununla belə, İranın nüvə proqramının mülki, yoxsa hərbi məqsədlər üçün istifadə edilməsinə dair şübhələr hələ də var.
Buşəhr Atom Elektrik Stansiyası mülki məqsədlər üçün nüvə enerjisi istehsalı üçün Rusiyanın dəstəyi ilə inşa edilən İranın ilk atom elektrik stansiyası kimi tanınır.
Buşehr beynəlxalq hüquq çərçivəsində mülki məqsədlər üçün fəaliyyət göstərir.
İran nüvə proqramının sırf dinc məqsədlər daşıdığını və enerji istehsalı üçün zəruri olduğunu iddia edir.
Lakin regionun bir çox ölkələri və beynəlxalq ictimaiyyət bu iddiaya şübhə ilə yanaşır.
İranın nüvə obyektlərinə qarşı potensial hərbi müdaxilələr Yaxın Şərqdə uzunmüddətli təhlükəsizlik probleminə səbəb ola bilər.
Əslində, İranın İsrailə qarşı ikinci hücum dalğasında vurulma nisbəti kifayət qədər yüksək olub.
Və bu vəziyyət nüvə başlıqlı silahdan istifadə edilməklə təkrarlanarsa, bu, regiona geri dönməz ziyan vura bilər.
Risk faktorlarını nəzərə alsaq, İsrail və ABŞ-ın bu obyektlərə hücum edib-etməyəcəyinə şübhə ilə yanaşmaları olduqca ağlabatandır.
İranın nüvə silahına sahib olub-olmaması hələ də sirr olaraq qalır.
Vaşinqton administrasiyası və İsraili dəstəkləyən ölkələr Tehranın nüvə silahına sahib olmaq üzrə olduğunu və ya onları gizli obyektlərdə istehsal etdiyini iddia edirlər.
Bununla belə, İraqın işğalından əvvəl də oxşar diskussiyalar mövcud idi.
Əslində, Baas rejimi devrildikdən sonra Səddam Hüseyn administrasiyasının nüvə gücü olmadığı ortaya çıxdı.
Beynəlxalq nəzarət mexanizmləri nəzərə alındıqda bu yanaşma daha real görünə bilər.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
