İsrail üç cəbhədə üç ayrı qüvvə ilə qarşıdurmanı davam etdirir. İsrailin qanlı hücumları günü-gündən şiddətlənərkən, müttəfiqi ABŞ İsrailin irəliləyişindən narahatdır. Dünyanın bir çox yerində strateqlər qorxulu ssenarilər paylaşırlar. İsrailin aqressiv münasibətinin üçüncü dünya müharibəsini alovlandıracağından ehtiyatlanır.
Turkustan.az xəbər verir ki, Hizbullahın baş katibi Həsən Nəsrullahı öldürən raketləri göndərərkən İsrailin ABŞ prezidenti Co Baydenə məlumat verməməsi isti mövzu idi. Hücumun baş verdiyini öyrənən ABŞ prezidenti Bayden hücumdan xəbəri olmadığını və yalnız İsrail və Hizbullahın Həsən Nəsrullahın ölümünü təsdiqləməsindən sonra açıqlama verə biləcəyini açıqlayıb.
“Əsl vəd 2” əməliyyatından sonra İran İsrailin bir çox bölgəsinə raketlər yağdırdı, hərbi bazalarına ziyan vurdu və raketlərin bir qismi Mossad bazasına dəydi və Netanyahunu və onun sağçı kabinetini hiddətləndirdi. Bayden yalnız uzun müddət mətbuat bəyanatları ilə İsrail nazirlərini xəbərdar edə bildi və İranın nüvə obyektlərini və benzin istehsal sahələrini məhv edəcəyini söylədi. Çünki İsrail hökuməti dünənə qədər Baydenlə danışmamağı seçib.
Bayden və Netanyahu İsrailin İrana gələcək hücumunu müzakirə etmək üçün dünən telefon danışığı aparıblar. İki liderin nə haqda danışdıqları barədə "çox məhsuldar" olmasından başqa heç bir təfərrüat verilməyib. Rayonun taleyinin müzakirə olunduğu telefon danışığı cəmi 30 dəqiqə çəkib. Çıxışdan bir gün sonra İsrail Livanı bombalamağa davam edib.
Tayvan və Ukraynaya milyardlarla dollarlıq hərbi yardım göndərməyə davam edən ABŞ bir çox analitiklərə görə regional müharibə istəmir. Bayden dəfələrlə İsrailə "mütənasib şəkildə" cavab verməli olduğu barədə xəbərdarlıq etmişdi və bunun müqabilində İsrailin qanlı əməliyyatlarını xəbərlərdən öyrənib.
Jurnalist Bob Vudvord “Müharibə” kitabında iddia etdiyi kimi, İsrail Qəzzada əməliyyatlarını genişləndirdikdən sonra Netanyahu ilə Bayden arasında münasibətlər yaxşı olmayıb. İş o yerə çatıb ki, Bayden Netanyahuya ağlasığmaz sözlər deyib və İsrailin baş nazirinin “tamamilə yalançı” olduğunu deyib.
Bölgə nazik bir ipdən asılır. Əgər İran, Yəmən, Həmas, Hizbullah və Livan; Əgər ABŞ müttəfiqi İsraili təhdid kimi görsə və quru müharibəsində İsrailə qarşı genişmiqyaslı əməliyyata başlasa, ABŞ ordusu İsrail tərəfində müharibəyə girmək məcburiyyətində qalacaq. Bu müharibədə İsrailə məxsus olduğu iddia edilən nüvə raketlərindən istifadə edilərsə, müharibə tamamilə nəzarətdən çıxacaq.
Bununla belə, Yaxın Şərqdəki müharibə dünyada yeganə qırılma nöqtəsi deyil. Bu sadəcə birinci ola bilər. Yaxın Şərq müharibə etsə, Yer kürəsinə nə olacaq?
Ukrayna və Rusiya 3 ilə yaxındır ki, döyüşür. Rusiyanın başlatdığı “xüsusi quru əməliyyatı” nəticəsində hər iki tərəfdən ümumilikdə 1 milyondan çox insan həlak olub. Ukrayna Avropa ölkələri və ABŞ-dan aldığı bütün dəstəyə baxmayaraq Rusiya qüvvələrini sərhəddə saxlamaqda çətinlik çəksə də, Rusiya gələn il hərbi xidmətini artırmaq və ordu personalının sayını 1,5 milyona çatdırmaq istədiyini açıqlayıb.
Bu arada, dünyanın ən böyük çip istehsalçısı olan Tayvan materik Çin hökuməti ilə əlaqəli olduğunu inkar edir. Ada ölkəsinin ABŞ texnologiya bazarı üçün əvəzolunmaz olan çip fabrikləri ABŞ üçün mühüm strateji dəyərə malikdir. Çin hökumətinin sözçüsü dünən vurğuladı ki, "heç bir güc" Tayvan və Tayvanın "qədim dövrlərdən bəri Çin ərazisi" olduğunu söylədiyi Tayvanı vahid ölkə halına gətirməyə mane ola bilməz.
ABŞ ordusu Yaxın Şərqdə genişmiqyaslı müharibəyə girərsə, bütün dünyada fəaliyyət göstərən ordusunun Tayvan kimi ölkələrdən geri çəkilməsinə və Ukraynaya müntəzəm yardımını kəsməsinə səbəb olacaq. Əgər ABŞ bir bölgədə hərtərəfli müharibəyə başlasa, digər bölgələr çox güman ki, çökəcək. Bu, ABŞ-ın müttəfiqlərini hərəkətə keçməyə çağırmasına və beləliklə, “Qlobal Cənub” və “Qlobal Qərb” arasında qaçılmaz toqquşmaya səbəb ola bilər.
Çin Xalq Respublikası iyulun 23-də Fələstin təşkilatlarının birlikdə imzaladığı Pekin Bəyannaməsi üçün vasitəçi rolunu oynadığı paytaxt Pekində HƏMAS, FƏTH və Fələstin Xalq Azadlıq Ordusu da daxil olmaqla 14 Fələstin təşkilatını qəbul edib. Pekin Bəyannaməsi Fələstini muxtar dövlət və mümkün Fələstin dövlətinin sərhədləri kimi birlikdə idarə etmək üçün 14 təşkilatı kağız üzərində qoyur.
Ötən çərşənbə axşamı Pekində bir araya gələn Fəth və HƏMAS nümayəndələri Çinin vasitəçiliyi ilə mübahisələrə son qoyacaqları və Qəzza hökumətini birlikdə idarə edəcəkləri barədə müqavilə imzalayıblar.
Çin Yaxın Şərqdə vasitəçi kimi xidmət etməyə üstünlük verir və ABŞ və İsrailin masa arxasında oturmaqdan imtina etdiyi Həmas və Hizbullah kimi təşkilatlarla qarşılıqlı əlaqədə olur və onların da qlobal siyasi səhnədə yer almasını təmin edir. Bu gedişlər siyasi olsa da, İsrailin “məhv edilmək və unudulmaq” istədiyi təşkilatlara böyük legitimlik verir.
Digər tərəfdən, Rusiya siyasi baxımdan İsrailə qarşı daha ehtiyatlı davranır. Rusiya 7 oktyabr hücumlarını pisləyib və xarici işlər naziri Sergey Lavrov "Qəzzanın ilhaqını Ukraynanın ilhaqı ilə" müqayisə edib. Amma bu siyasi gedişlər bölgədən gələn xəbərlərlə ziddiyyət təşkil edir.
“Reuters”in məlumatına görə, Rusiya Çində hərbi PUA istehsal edir və bu PUA-ları üçüncü şəxslər vasitəsilə Hizbullah, Taliban və Həmas kimi təşkilatlara satır. Bu PUA-lar təşkilatların bir çox əməliyyatlarında mühüm rol oynayır. Çin bu iddianı rədd etdi, Rusiya isə şərh verməməyi üstün tutdu.
Digər xəbərə görə, İsrailin dövlət xəbər agentliyi KAN cümə axşamı iddia edib ki, Rusiya Hizbullah yaraqlılarını öyrədir və İHA-lar verir. KAN-ın iddiasına görə, Rusiya ilə İran mərkəzli qruplar arasında əməkdaşlıq keçən may ayında helikopter qəzasında həlak olan İran prezidenti İbrahim Rəisinin keçirdiyi görüşlər nəticəsində inkişaf edib. İsrail Dövlət Agentliyi açıq şəkildə bildirir ki, Rusiya Yəməndəki Ənsar Allah hərəkatını və Livandakı Hizbullah hərəkatını dəstəkləyir.
Rusiya və Çinin bu addımları ABŞ və İsrailin bölgədəki gücünü zəiflədir və xüsusilə də İsraili daha da qızışdırır.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
