“Putinin Rusiya imperiyasının dirçəldilməsi planlarında Belarus, Ukrayna və Moldova siyahının başındadır”
Skandinaviya və Baltikyanı ölkələr, eləcə də İrlandiya Avropa İttifaqını (Aİ) Rusiyanın enerji şantajı ilə üzləşən Moldovanı dəstəkləməyə çağırır. BNS xəbər verir ki, qeyd olunan ölkələr adından Litvanın xarici işlər naziri Kestutis Budris Brüsseldə Aİ xarici işlər nazirləri qarşısında çıxış edib. O, Moldovaya beynəlxalq yardımı gücləndirmək üçün Avropa Komissiyası və digər mühüm tərəfdaşlarla əməkdaşlığa hazır olduğunu bildirib və vurğulayıb ki, Moldovada parlament seçkiləri yaxınlaşdıqca, hibrid təhdidlərə, dezinformasiyaya və xarici müdaxilələrə qarşı mübarizədə ölkəyə dəstəyi gücləndirmək lazımdır.
Skandinaviya və Baltikyanı ölkələrin, eləcə də İrlandiyanın Moldovadakı vəziyyətlə bağlı ortaq mövqeyini açıqlayarkən, Budris Rusiyanın builki parlament seçkiləri ərəfəsində Moldovada sabitliyi pozmaq məqsədilə qazdan silah kimi istifadə etməsinə diqqət çəkib: “Məqsəd Moldovanın avropapərəst hökumətini gözdən salmaq, seçkilərin nəticələrinə təsir etmək və Moldovanın Aİ-yə inteqrasiyasını dayandırmaqdır”.
Bundan əlavə, rusiyalı siyasi mühacir, müxalif siyasi strateq və publisist Stanislav Belkovski hesab edir ki, Trampın ABŞ-da Prezident seçkilərindəki qələbəsinə və Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı mövqeyinə əsaslanaraq, Putin öz nəzarətini ələ keçirmək üçün Ukrayna və Moldovada “B” planına yönlənə bilər. Keçənilki Prezident seçkiləri göstərdi ki, Moldovada da işlər asan deyil: hazırkı Prezident Maya Sandu yalnız kiçik fərqlə hakimiyyəti əlində saxlaya bilib.
"Putin rusiyayönlü qüvvələri hakimiyyətə gətirə biləcəyinə ümid edir, bəlkə, bu il və ya bir az sonra. O, bir çox digər siyasətçilərdən fərqli olaraq tələsmir. Və bununla da hər şey bitəcək", - deyə Stanislav Belkovski qeyd edib.
Putinin hibrid əməliyyatlarının bu il keçiriləcək parlament seçkilərində Moldovada rusiyayönlü qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsinə kömək etmək riski nə dərəcədə böyükdür? Rəsmi Kişinyov bu təhlükədən xəbərdardırmı və hər hansı qabaqlayıcı tədbirlər görürmü?
AYNA-nın suallarını tanınmış moldovalı ekspertlər cavablandırıblar.
Siyasi şərhçi Viktor Çiobanu:
“Moldova 30 ildən artıqdır ki, Moskvadan daimi enerji şantajı vəziyyətindədir. 2022-ci ildən biz Rusiya qazından tamamilə imtina etmişik və onu Avropa bazarından alırıq. Yanvarın 1-dək Rusiya qazı yalnız Moldovanın sol sahilində yerləşən rayonlarına verilirdi, o vaxta qədər “Qazprom” hazırkı müqavilənin müddəalarını pozaraq qaz təchizatını tamamilə dayandırdı. Türkiyə üzərindən alternativ marşrutun olmasına baxmayaraq, Kreml (və Tiraspol) sol sahildə baş verən humanitar fəlakətdə Kişinyov və Kiyevi günahlandırırdı.
Avropa İttifaqı Moldovaya tanınmamış Dnestryanı bölgədəki enerji böhranının aradan qaldırılmasına kömək etmək üçün 30 milyon avroluq təcili yardım paketi təklif edib. Avropa Komissiyasının (AK) Prezidenti Ursula fon der Leyen bazar ertəsi, yanvarın 27-də deyib: “Biz Dnestryanı bölgənin sakinlərini qazla təmin edəcəyik, onların elektrik enerjisi və istilik təchizatına çıxışını bərpa edəcəyik”.
AK-nin press-relizində deyilir ki, “paketin bir hissəsi kimi Aİ 2025-ci il fevralın 10-dək regionun 350 mindən çox sakininin elektrik və istilik təchizatının bərpasına kömək etmək üçün Dnestryanı əraziyə təbii qazın alınması və nəqlini maliyyələşdirməyə hazırdır”.
Bundan əlavə, Kişinyov və Kiyev arasında Moldova, Ukrayna və Dnestryanı üçün elektrik enerjisi istehsal edəcək Moldova Dövlət Dairə Elektrik Stansiyasının birgə istismarı haqqında saziş var.
Göründüyü kimi, Kişinyov təşəbbüsü ələ keçirib və Kreml səssizliyə görə, artıq bir neçə gündür ki, ofsayddadır. Bu, o demək deyil ki, o, Moldovada siyasi vəziyyətə müdaxiləni dayandıracaq. Parlament seçkilərində qalib gəlmək və Moldovanı “Gürcüstan ssenarisinə görə” çevirmək kimi strateji məqsəd çoxdan qoyulmuşdu. Şərti olaraq rusiyayönlü qüvvələrin qələbəsi mümkündür, lakin mən Belkovskinin Moldova və Ukraynaya “nəzarəti ələ keçirmək” mənasına gəlməsi ilə razı deyiləm – bu, mənim fikrimcə, açıq-aşkar şişirtmədir”.
Tarix elmləri doktoru, Effektiv Siyasət İnstitutunun direktoru Vitali Andriyevski:
“Putinin Rusiya imperiyasının dirçəldilməsi planlarında Belarus, Ukrayna və Moldova siyahının başındadır. Belarus faktiki olaraq nəzarət altına alınıb. Ukraynada müharibə gedir və Putin artıq ərazinin 20%-ni ələ keçirib. Ancaq Trampın təzyiqi ilə sülh bağlansa belə, Rusiya Prezidenti öz planlarından əl çəkməyəcək. O, müəyyən müddətdən sonra hərbi əməliyyatları bərpa edəcək və ya siyasi prosedurlardan istifadə edərək öz marionetlərini Ukraynanın başına qoymağa çalışacaq.
Putin Moldova ilə bağlı planlarından da əl çəkmir. Uzun illər Rusiya Moldova ərazisinin bir hissəsinə (Dnestryanı bölgə) nəzarət edir. Putin Rusiyanın bölgəyə verdiyi pulsuz qaz və pensiyaçılara əlavə ödənişlər hesabına separatçı rejimi dəstəkləmək üçün 12 milyard dollardan çox pul xərcləyib. Son zamanlar Qaqauziya və Moldovanın şimalını Rusiyaya daxil etmək əməliyyatı aktiv şəkildə həyata keçirilir.
Yekun məqsəd rusiyayönümlü siyasətçiləri hakimiyyətə gətirməkdir. Ötənilki Prezident seçkiləri də göstərdi ki, bu, elə də mümkünsüz missiya deyil. Hazırkı avropapərəst Prezident Maya Sandu yalnız kiçik fərqlə hakimiyyəti qoruyub saxlaya bildi. Bu il isə parlament seçkiləri var. Moldovanın parlament respublikası olduğunu nəzərə alsaq, bu, ən vacib seçkilərdir.
Ona görə də Kreml üçün seçkilər ərəfəsində Moldovada vəziyyətin sabitliyini pozmaq vacibdir. Və rıçaqlardan biri də enerji böhranıdır. Bundan əlavə, Moldovaya qarşı informasiya hücumları güclənir və rusiyayönlü partiyalara və təbliğatçılara dəstək artır.
İndiki hakimiyyət bu təhlükənin nə qədər böyük olduğunu anlayır. Ancaq bu, açıq şəkildə kifayət deyil. Daha çox əks tədbirlərə ehtiyac var. Həm də təkcə polis xarakterli deyil, Rusiyanın Moldovada siyasi layihələri maliyyələşdirməsinin qarşısını almağa yönəlib. İnformasiyaya qarşı mübarizə də tələb olunur. Və ən əsası, vətəndaşların Moldovanın inkişafı və modernləşdirilməsi ideyaları üzərində birləşməsi üçün”.
