ABŞ-ın Kaliforniya ştatı görünməmiş yanğın fırtınası ilə mübarizə apararkən, ekspertlər bu tarixi fəlakətin yaranmasına səbəb olan əsas faktorları qiymətləndirir. Aparıcı arqumentlər göstərir ki, bu yanğınlar qeyri-adi təbii şərtlərin birləşməsi ilə meydana gəlib.
Turkustan.az "The Guardian"a istinadən xəbər verir ki, ştatın cənubundakı Los-Anceles bölgəsində baş verən bu "cəhənnəmvari atmosfer" qasırğa səviyyəsində küləklər və quraqlıq kimi amillərin təsirindən yaranıb.
Bu cür amillər insanlığın reaksiya göstərmə imkanlarını aşan, eyni zamanda çoxsaylı tarixi hava şəraitlərinin birləşərək daha ciddi fəlakətlərə yol açdığı bir dövrün xəbərçisi ola bilər.
Yanğınlarla mübarizədə çətinliklər
ABŞ prezidenti Co Bayden vəzifəsini tərk etməyə bir neçə gün qalmış Kaliforniya ştatına və yanğınsöndürmə qüvvələrinə dəstək üçün ABŞ Müdafiə Nazirliyinin yardıma cəlb olunacağını vəd edib. Bu, dünyanın dördüncü ən böyük iqtisadiyyatı sayılan Kaliforniyanın belə yanğınların qarşısını almaqda necə çətinlik çəkdiyini nümayiş etdirir.
Palisades və Eaton yanğınları artıq 10 min hektardan çox ərazini məhv edib və hələ də tamamilə nəzarət altına alınmayıb. Los-Ancelesin hər üç ev və müəssisəsindən biri elektrik naqillərinin aşması nəticəsində baş verə biləcək yeni yanğınların qarşısını almaq üçün planlı olaraq enerji təchizatından məhrum edilib.
Palisades yanğını isə Los-Anceles tarixində ən dağıdıcı yanğınlardan biri kimi qəbul olunur. Yüzlərlə ev və tikili məhv olub, su resursları tükənib. Ərazidə yaşayan varlı sakinlər öz avtomobillərini tıxaclarda qoyaraq piyada qaçmağa məcbur olublar. Pasadenada sürətlə yayılan yanğın evakuasiyaları məşhur Rose Parade yürüş marşrutuna qədər genişləndirib.
Yanğınların iqtisadi zərəri ilkin hesablamalara görə on milyardlarla dollardır. Bu yanğınlar ABŞ tarixində ən çox maddi zərərə səbəb olan fəlakətlərdən biri ola bilər. Hətta 2018-ci ildə Kaliforniyada baş verən və Paradise şəhərini məhv edən Kamp yanğınını da geridə qoya bilər.
İqlim dəyişikliklərinin təsiri
Meteoroloq Erik Holthaus qeyd edir ki, güclü və quru küləklərin davam etməsi yeni yanğınların başlama ehtimalını artırır. Ən pis ssenari odur ki, Palisades və Eaton yanğınları nəzarətdən çıxaraq Los-Ancelesin mərkəzi hissələrinə qədər yayılsın.
Bu yanğınlar həm Los-Anceles sakinləri həm də qlobal miqyasda yeni bir dövrün - bir neçə iqlim fəlakətinin eyni vaxtda baş vermə təhlükəsinin xəbərdarlığıdır. Bu şərait insan fəaliyyəti nəticəsində atmosferdə artan istixana qazlarının iqlim böhranını daha da gücləndirməsi ilə əlaqələndirilir.
Böhran dövrü
İqlim alimlərinin illərdir xəbərdarlıq etdiyi birləşmiş iqlim fəlakətləri artıq reallığa çevrilir. Atmosferin isinməsi suyun buxarlanmasını artırır və quraqlığı daha da şiddətləndirir. Arktik buzların əriməsi isə jet axınlarının davranışını dəyişdirir və qasırğaların təsirini artırır.
2023-cü ildə Los-Anceles şəhəri tarixində ən isti yay mövsümünü yaşayıb və qışın yağış mövsümünə 2%-dən az yağıntı ilə daxil olub. Bu, meşələrdə və kolluqlarda yanğın üçün kifayət qədər yanacaq yaradıb.
Kaliforniyanın hazırda mübarizə apardığı tarixi Santa Ana küləkləri 161 km/saat sürətlə əsməkdədir. Yanğınsöndürənlər üçün belə ekstremal şərtlərdə mübarizə daha da çətinləşib.
Gələcək fəlakətlərin riskləri
Yağış mövsümü başladıqda isə Palisades və Eaton yanğınlarının yaratdığı yanmış sahələrdə torpaq sürüşməsi və sel təhlükəsi daha böyük fəlakətlərə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, iqlim dəyişikliklərinin qarşısının alınmaması halında daha geniş miqyaslı fəlakətlərin baş verəcəyini göstərir. /Qaynarinfo/
