Rusiya və NATO-dan birbaşa toqquşma barədə bəyanatlar çoxalıb - qlobal müharibə necə başlaya bilər?
Dekabrın ortalarında bir neçə yüksək çinli rus məmuru yaxın gələcəkdə Rusiya ilə NATO arasında birbaşa qarşıdurmanın mümkünlüyünü açıqladı. Ukraynadakı münaqişənin sülh yolu ilə həllindən danışılmasına baxmayaraq, Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Aleksandr Qruşko NATO-nun Rusiya ilə müharibəyə hazırlığına işarə edib. Müdafiə naziri Andrey Belousov isə qoşunların belə bir ssenariyə hazır olduğunu bildirib. Bununla belə, siyasətçilər daha əvvəl təkcə qlobal müharibə ehtimalını deyil, həm də Alyansın Ukraynadakı münaqişəyə getdikcə fəal şəkildə müdaxiləsi səbəbindən Rusiya ilə NATO arasında faktiki qarşıdurmanı qeyd ediblər. Eyni zamanda, Qərb ölkələrində baş verənlərə Rusiya ilə müharibə də deyirlər və hətta gələcək hücuma qarşı çıxmaq üçün “gizli planlar” dərc edirlər. “Lenta.ru” Rusiya ilə NATO arasında birbaşa toqquşma ssenarisinin nə dərəcədə mümkün olduğunu və münaqişənin kəskin şəkildə artmasına nəyin səbəb ola biləcəyini araşdırıb. AYNA sözügedən araşdırmanı istinadla təqdim edir:
Son zamanlar təkcə hərbi jurnalistlər və siyasi müşahidəçilər deyil, həm də hökumət rəsmiləri Rusiyada NATO ilə birbaşa münaqişənin mümkünlüyündən danışmağa başlayıblar. Bu yaxınlarda hətta xarici işlər nazirinin müavini Aleksandr Qruşko belə bir ehtimalı istisna etməyib. Onun sözlərinə görə, NATO-nun ümumi kursu “həm Rusiya, həm də qlobal və regional təhlükəsizliyin ümumi arxitekturası üçün” təhlükəyə çevrilib. Eyni zamanda, NATO üzvlərinin özləri Rusiya üçün risk yaradan müxtəlif addımlar atsalar da, Qərb dünyası üçün təhlükəsizliyə əsas təhlükə elan edilən Rusiyadır.
Həmçinin diplomat vurğulayıb ki, hakimiyyət baş verənləri nəzərə alır və gərginliyin artmasına da hazırdır. Rusiya hətta NATO ölkələrinə qarşıdurmanın nəticələri ilə bağlı müəyyən siqnallar da göndərib ki, bu da onun fikrincə, qarşı tərəfdə anlaşılıb.
Qruşko qlobal müharibənin mümkünlüyünü müzakirə edən yeganə hökumət rəsmisi deyil. Müdafiə naziri Andrey Belousov bu yaxınlarda etdiyi çıxışında silahlı qüvvələrin müxtəlif təhdidlərə qarşı durmağa hazır olduğunu və onların arasında “yaxın onillikdə Avropada NATO ilə hərbi münaqişənin” mümkün olduğunu bildirib.
Bundan əlavə, narahatlıqları, məsələn, Dövlət Dumasının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsi sədrinin birinci müavini Aleksey Çepa da təsdiqləyib. Onun fikrincə, NATO həmişə Rusiya ilə qarşıdurmaya hazırlaşıb və Ukraynadakı münaqişənin gedişi bu ehtimalı daha da artırır.
Doğrudan da, təkcə jurnalistlər deyil, həm də siyasətçilər dəfələrlə Ukraynadakı münaqişənin Rusiya ilə NATO arasında tammiqyaslı qarşıdurmaya çevrilməsi fikrini səsləndiriblər və Prezident Vladimir Putin Avropa İttifaqını gərginliyin artmasına görə məsuliyyət daşıdığını deyib. Eyni zamanda, Rusiyanın NATO ölkələrinə hücumunu istisna etməyib.
Xatırladaq ki, Putin konkret “qırmızı xətləri” qeyd edib ki, onları keçdikdən sonra NATO Ukraynadakı münaqişənin tərəfi sayılacaq. Müzakirə, xüsusən, onların Rusiya ərazisinin dərinliklərinə zərbə endirmək icazəsi ilə bağlı olub. Çünki onun sözlərinə görə, bu, yalnız Qərb peyklərinin məlumatlarından istifadə etməklə mümkündür.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə (AFU) bu icazə verildikdən sonra Rusiya mahiyyətcə xüsusi hərbi əməliyyatın NATO ilə münaqişəyə çevrildiyini etiraf edib. Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov noyabrın ortalarında “hazırda bu, Rusiya ilə NATO arasında müharibə kimi davam edir” deyib. Dekabrda isə Putin bəyan etdi ki, “praktiki olaraq bütün NATO ölkələri Rusiya ilə müharibə vəziyyətindədir”.
Lakin Rusiya tərəfindən NATO ilə real qarşıdurmanın başlanması ilə bağlı konkret rəsmi açıqlamalar verilməyib. Əksinə, Rusiya ümid edir ki, hətta Ukraynaya öz ərazisində ATACMS raketlərindən istifadə etməyə icazə verildikdən sonra belə, müharibənin qarşısını almaq olar.
Rusiya ilə NATO arasında müharibə ehtimalı və hətta reallığı Qərb ölkələrində də müzakirə olunur. “Bild”ə görə, dekabrın ortalarında Brüsseldə təhlükəsizlik ekspertləri ilə görüşdə baş katib Mark Rutte “Rusiya artıq Şimali Atlantika Alyansı ilə gizli deyil, açıq qarşıdurma ilə məşğuldur” dedi. Düzdür, Ruttenin gətirdiyi Rusiyanın aqressiv hərəkətlərinin konkret nümunələri kiberhücumlar, seçkilərə müdaxilə və Alyans ölkələrinin sərhədlərində vəziyyətin sabitliyinin pozulması ilə məhdudlaşır. Amma tez-tez NATO-nun hərbi rəhbərliyinin nümayəndələri birbaşa qarşıdurma haqqında danışırlar. Eyni zamanda, yüksək dəqiqlikli bombardman da daxil olmaqla, "qabaqcıl zərbə" endirmə ehtimalı NATO tərəfindən inkar edilmir. Məsələn, NATO Hərbi Komitəsinin sədri admiral Rob Bauer, "biz ilk növbədə zərbə endirməliyik" deyə bildirib.b Polşalı general Tomaş Piotrovski də onunla qiyabi razılaşdığını bildirib. O, etiraf edib ki, münaqişə Rusiya və ya Belarusun Polşa ilə sərhədi raket və ya şarlarla pozması, hətta kiberhücumla başlaya bilər ki, bunun da nəticəsi “fəlakətli olacaq”.
Bu cür fikirlər çox güman ki, Rusiyanın NATO-ya qarşı müharibə aparmaq imkanlarının təhlilindən irəli gəlir və bu, yenə də Qərb hərbçiləri tərəfindən daim qiymətləndirilir. Belə ki, bu ilin yanvarında “Bild” tərəfindən qismən dərc edilən Almaniya Müdafiə Nazirliyinin məxfi sənədi geniş yayılıb. Toqquşmanın Ukraynada münaqişənin kəskin artması və Rusiya Silahlı Qüvvələrinin güclü hücumundan sonra baş verəcəyi gözlənilir. Bununla belə, “Bild” Rusiya və NATO bölmələri arasında döyüşlər üçün ən çox ehtimal olunan yer kimi Belarus və Kalininqrad vilayəti arasında yerləşən Suvalki dəhlizini göstərib. Bildirilib ki, yüz minlərlə NATO əsgəri qarşıdurmada iştirak edə bilər.
Bundan əlavə, Qərb mətbuatı Almaniya Müdafiə Nazirliyinin cari il ərzində digər hərbi planlarını dərc edib. Onları birləşdirən ilk növbədə, Rusiyanın NATO-nun potensial düşməni olması və Rusiya tərəfdən ilk zərbənin endirilməsi ehtimalıdır. Bu sənədlərdə təfərrüatlı əks-işğal tədbirləri, o cümlədən, NATO-nun 800 min əsgərinin Alyansın şərq cinahına sürətlə köçürülməsi daxildir.
Həm Rusiya, həm də Qərb müşahidəçiləri uzun müddətdir ki, NATO ilə Rusiya arasında əslində nəyin toqquşmaya səbəb ola biləcəyini müzakirə edirlər. Söhbət təkcə Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Qərb silahları ilə Rusiya ərazisinə uzaqmənzilli zərbələrindən deyil, həm də NATO ölkələrinin digər mübahisəli hərəkətlərindən gedir.
Qərb qoşunlarının cəbhədə görünməsi Ukraynanın problemləri ilə əlaqələndirildi və rus bölmələrinin gələcək uğurlarının qarşısını almağın yeganə yolu hesab edildi. Doğrudan da, NATO-ya üzv ölkələrin nümayəndələri Ukrayna Silahlı Qüvvələrindəki taktiki böhranlar kontekstində bu məsələyə qayıtdılar. Rusiyada təbii ki, bu cür planlar dərhal faciəli adlandırıldı, münaqişənin yeni eskalasiyasına səbəb oldu və NATO əsgərləri məhv edilmə hədəfi adlandırıldı.
İndi isə NATO əsgərlərinin Ukraynaya yeridilməsi sülh nizamlanmasının bir hissəsi kimi qəbul olunmağa başlayıb. Beləliklə, avropalı siyasətçilər NATO bayrağı altında və sülhməramlılar kimi yox, 100 minlik kontingent göndərməyi müzakirə ediblər. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski də Parisdə Emmanuel Makronla bu yaxınlarda görüşü zamanı eyni təkliflə çıxış edib.
Eyni zamanda, Rusiya ilə NATO ölkələri arasında gərginliyin artması Ukraynadan kənarda da baş verə bilər. Məsələn, Danimarka bu yaxınlarda Baltik dənizində Rusiyadan təxribatlar gözlədiyini açıqladı. Bu şərtlər daxilində Danimarka tərəfi boğazlardan keçən Rusiya gəmilərində yoxlamaları gücləndirmək, xüsusən də onlardan sığorta məlumatları tələb etmək niyyətindədir. Bununla belə, üzmə azadlığına dair beynəlxalq qanunlara uyğun olaraq, gəmilər belə bir tələbdən imtina edə bilər. İndiki şəraitdə bu, müxtəlif insidentlərə səbəb ola bilər.
Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının (RIAC) və “Valday” klubunun eksperti Dmitri Stefanoviç bildirib ki, NATO ilə silahlı münaqişənin mümkünlüyü istisna deyil. Onun sözlərinə görə, belə bir ssenarinin baş vermə ehtimalı həqiqətən də NATO ölkələrinin Ukraynaya dəstəyi ilə bağlıdır.
Eyni zamanda, ekspertin fikrincə, hadisələrin müxtəlifliyi belə münaqişəyə gətirib çıxara bilər: “Qarşıdurma, xüsusən də Baltik dənizində Rusiyanın gəmiçiliyini məhdudlaşdırmaq cəhdləri, Qara dəniz üzərində vurulmuş Qərb kəşfiyyat təyyarələri və ya Ukrayna ərazisində yerləşdirilən peyklər səbəbindən başlaya bilər”.
“Eyni zamanda, münaqişənin həlli mexanizmlərinin olmaması, tərəflər arasında kəskin siyasi qarşıdurma və silahlanma yarışının genişlənməsi səbəbindən gərginliyin artması indi dönməz ola bilər. Bir sözlə, təhlükəli dövrə qədəm qoymuşuq”, Stefanoviç əlavə edib.
