Sosial şəbəkələrin bir çox müsbət tərəfi var. Bunları danmaq mümkün deyil. Dünyada hər saniyədə milyonlarla insan bu vasitə ilə biznesini inkişaf etdirir, yaxud onlayn biznes sahəsi yaradır, həmçinin, müxtəlif paylaşımlar edərək, reklam işini həyata keçirir. Maliyyə imkanları baxımından insanlara müxtəlif fürsətlər təklif edən sosial şəbəkələr maariflənmək, yeni nələrsə öyrənmək üçün də kifayət qədər yararlıdır. Ancaq bir şeyi də gözardı etmək olmaz ki, hər bir platforma fərqli risklər yaradır.
Sosial şəbəkələrin təhlükələri müxtəlif amillərdən asılıdır. Lakin ən təhlükəli sosial şəbəkə mövzusunda müzakirələr çox vaxt istifadəçilərin yaş qruplarına, təcrübələrinə və platformada həyata keçirilən fəaliyyətlərə əsaslanır. Bəzi sosial şəbəkələr daha çox şiddət, zorakılıq, məlumatların oğurlanması və ya manipulyasiyası, zorbalıq, vəhşi təbliğat və digər təhlükələr üçün mühit yaradır.
Yenisabah.az sosial şəbəkələr və onların potensial təhlükələri haqqında bir sıra məlumatları araşdırıb:
1. Facebook (Meta)
“Facebook” uzun müddətdir ki, məlumatların gizliliyi və istifadəçi təhlükəsizliyi ilə bağlı mübahisələrə səbəb olub. “Facebook”un istifadəçi məlumatlarını qorumaqda ciddi problemlər yaşaması, şəxsi məlumatların üçüncü tərəflərə sızması və məlumat oğurluğu riski ilə bağlı bir çox qalmaqallar yaranıb. Eyni zamanda, bu platformada şiddət və nifrət yayılması, siyasət manipulyasiyası və hətta zorakılığa çağırışlar görülə bilər.
Məlumat oğurluğu və manipulyasiya: “Facebook”un xüsusilə "məlumat axtarışı" alqoritmləri şəxsiyyətinizə aid məlumatları təhlil edərək istifadəçiləri müxtəlif reklamlarla manipulyasiya edir. Bu həm də şəxsi məlumatların təhlükə altına düşməsinə səbəb ola bilər.
2. İnstagram (Meta)
“İnstagram” gənclər arasında yayılmış sosial təzyiq, bədən imici ilə bağlı narahatlıq və internet zorbalığı ilə tanınır. Təsvirlərin və videoların çox olduğu bir platformada gənc istifadəçilər özlərini başqaları ilə müqayisə edərək psixoloji təzyiq hiss edə bilər.
Zorbalıq və manipulyasiya: Həmçinin, influencer mədəniyyəti və reklamlar istifadəçiləri təsir altına ala bilər, hansı ki, bu da özünə inamsızlıq kimi bir çox halları ortaya çıxara bilər.
3. TikTok
“TikTok” çox populyar bir platformadır, amma bu şəbəkə həmçinin gənclər üçün təhlükələr yaradır. Qısa videoların paylaşılmasının həm faydalı, həm də zərərli tərəfləri var. “TikTok” alqoritmləri xüsusilə "viral" videoları daha çox yaymağa çalışır və bunun nəticəsində istifadəçilər yanlış məlumatlarla qarşılaşa bilər. Həmçinin, "challenge" adlanan təhlükəli dəvətlər (məsələn, fiziki təhlükə yaradan hərəkətlər) burada tez-tez yayıla bilər.
Məlumatların qorunması: “TikTok”un məlumat təhlükəsizliyi və gizlilik məsələləri də çox müzakirə olunub. Xüsusilə, platformanın Çində yerləşən bir şirkət tərəfindən idarə olunması və istifadəçilərin məlumatlarının necə istifadə olunduğu ilə bağlı narahatlıqlar mövcuddur.
4. Twitter (X)
“Twitter”də zorakılıq və nifrət dolu mesajlar, təhqir və hədə-qorxu tez-tez baş verir. Həmçinin, bu platformada yayılan dezinformasiya və yalan xəbərlər cəmiyyətin psixoloji vəziyyətini poza bilər. “Twitter”in anonimlik imkanı və yazılı mətnlərin qısa olması, bəzən insanlar arasında anlaşılmazlığa və qavrayış problemlərinə səbəb ola bilər.
Manipulyasiya və trolluq: Həmçinin, “Twitter”də "trollar" və manipulyativ istifadəçilər aktiv olaraq sosial məsələlərə müdaxilə edə və həqiqətləri təhrif edə bilərlər.
5. Snapchat
“Snapchat” xüsusilə gənclər arasında çox populyardır, amma bu platformada şəxsi məlumatlar və şəkillər tez-tez paylaşıldığı üçün təhlükə yaradır. "Snap" mesajlarının müvəqqəti olmasına baxmayaraq, onlar hələ də ekran şəkli (screenshot) ilə saxlanıla bilər. Həmçinin, istifadəçilər özlərini təhlükəli vəziyyətlərdə çəkilən şəkilləri göndərmək kimi riskli davranışlara sürükləyə bilərlər.
6. YouTube
“YouTube” əsasən video platforması olsa da, burada şiddət, radikal düşüncələr və ya yanlış məlumatların yayılması mümkündür. Xüsusilə uşaqlar və yeniyetmələr üçün yaradılan kontent bəzən qeyri-sağlam və hətta təcavüzkar ola bilər. Bəzi videolar uşaqların və gənclərin psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir edə bilər.
Təhlükəli trendlər: “YouTube”da həmçinin bəzən zərərli trendlər və ya bəzən təhlükəli və ya fiziki olaraq zərərli olan fəaliyyətlərgeniş yayılır.
7. Reddit
“Reddit”in bəzi alt-forumları ("subreddits") zorakılıq, nifrət, rasizm və digər təhlükəli məzmunu yaymaq üçün istifadə oluna bilər. Bu platformanın anonimlik xüsusiyyəti, bəzi istifadəçiləri təhlükəli və qanunsuz fəaliyyətlərə cəlb edə bilər.
Dezinformasiya və manipulyasiya: Həmçinin, “Reddit”də yayılan yanlış məlumatlar və "echo chamber" (şəkillərin təkrarı) fenomeni istifadəçiləri manipulyasiya edə bilər.
Qeyd edək ki, sosial şəbəkələrin təhlükələri istifadəçilərin platformadan necə istifadə etməsindən asılıdır. Lakin, bəzən müəyyən şəbəkələr öz quruluşu, alqoritm dizaynı və ya istifadəçi cəlb etmə metodları ilə təhlükələri daha da artırır.
