Azərbaycan və İran xüsusi təyinatlılarını bir araya gəlməyə nə sövq edib?
İranın şimal-qərbində yerləşən Ərdəbil vilayətində Azərbaycan xüsusi təyinatlılarının və İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) iştirakı ilə manevrlər keçirilib. Təlimlərin əsas mərhələsində qanunsuz silahlı birləşmələrin yerinin, hərəkət istiqamətlərinin və hazırlıq vəziyyətinin müəyyən edilməsi üçün pilotsuz uçuş aparatlarından (PUA) istifadə olunub, elektron döyüş və elektron kəşfiyyat tədbirləri həyata keçirilib.
Dəqiq artilleriya atəşi və PUA-ların tətbiqi ilə şərti düşmənin müəyyən edilmiş mövqeləri məhv edilib. Bundan əlavə, şəxsi heyət düşmən canlı qüvvəsinin zərərsizləşdirilməsi üzrə tapşırıqları yüksək dəqiqliklə yerinə yetirib.
İran liderinin xarici işlər üzrə müşaviri Əli Əkbər Vilayəti deyib ki, İran-Azərbaycan birgə hərbi təlimləri iki ölkə arasında artan qarşılıqlı etimadın simvoludur: “Bu manevrlər regionun tarixində dönüş nöqtəsidir və bu həssas ərazidə davamlı sülh və təhlükəsizliyin əsasını qoyur. Liderin Cənubi Qafqazla bağlı apardığı ağıllı siyasətin nəticəsi olan birgə hərbi təlimlər İran İslam Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında qardaşlıq və mehriban qonşuluq münasibətlərinin möhkəmlənməsini əks etdirir”.
Doğrudan da, dövlətlərimiz arasında münasibətlərin mürəkkəb tarixini nəzərə alsaq, bu təlimlər qeyri-adi hadisədir. Maraqlıdır, hansı hallar iki ölkə rəhbərliyini SEPAH və Azərbaycanın xüsusi təyinatlıları səviyyəsində manevrlər təşkil etməyə sövq edib? Sözsüz ki, buna regionda və dünyada baş verənlərin bəzi halları təsir edib.
Baş verənləri AYNA-ya şərh edən tarix elmləri namizədi, Rusiya Elmlər Akademiyası nəzdində Postsovet Araşdırmaları Mərkəzinin baş elmi işçisi Stanislav Pritçinin fikrincə, Azərbaycanın bu sahədə apardığı siyasət çox qeyri-adidir: “Mənə elə gəlir ki, bir çox cəhətdən belə bir addım regionda vəziyyətin ümumi mürəkkəbləşməsi, qarşıdurma risklərinin artması, gərginliklər və potensial eskalasiya riskləri fonunda Azərbaycanın ilk növbədə qonşuları ilə münasibətləri daha sıx qurmağa hazır olması ilə bağlıdır. Mən bunu belə görürəm”.
Təhlilçi hesab edir ki, 44 günlük müharibə zamanı və ondan sonra İranla Azərbaycan arasında gərgin münasibətlərin olması kontekstində, indi yaşananlar qeyri-adi hadisədir: “Qeyd edək ki, bunun günahkarı İran tərəfi idi. Azərbaycan həmişə İranla beynəlxalq hüquq normaları, ərazi bütövlüyünə hörmət, daxili işlərə qarışmamaq əsasında münasibətlər qurmağa çalışıb. Və bugünkü hadisələr, Azərbaycanla İranın sərhəddə birgə təlimləri ilk növbədə siyasi baxımdan vacibdir. Baxmayaraq ki, hərbi baxımdan, bəli, təcrübənin İrandan keçən narkotik qaçaqmalçılığı kimi problemin mövcudluğunu göstərdiyinə əsaslanaraq, bu, sərhəddə hər cür təxribatların məhdudlaşdırıla biləcəyinə bir az ümid verir. Ona görə də bu cür məşqlər bu fəaliyyətin dayandırılmasına müsbət təsir göstərəcək”.
Azərbaycanlı politoloq Murad Sadəddinov öz növbəsində AYNA-ya söyləyib ki, İran Azərbaycanla əlaqələr qurmaq və beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanaraq bu münasibətləri yaxşılaşdırmaq qərarına gəlib: “Bunun da səbəbi, məncə, iki amillə bağlıdır. Birincisi, İsrailin HƏMAS və “Hizbullah”a qarşı effektiv hərbi əməliyyatlarıdır. Əslində İsrail bu strukturların hərbi potensialını məhv etdi. Və biz başa düşürük ki, bu strukturlar bu və ya digər dərəcədə İran tərəfindən dəstəklənib və İranın nüvə silahı əldə etməsinə imkan verməyəcəyini bəyan edən İsrailə qarşı İran üçün çəkindirici vasitə olub. Və bu gün İranın əsas vəzifəsi bu təzyiqə müqavimət göstərməkdir və ona görə də onun digər qonşularla münasibətlərini gücləndirməsi vacibdir”.
“İkinci məqam isə təbii ki, Respublikaçı Donald Trampın ABŞ Prezidenti seçilməsidir. Trampın və onun administrasiyasının gələcək siyasətini onun Ağ Evə rəhbərlik etdiyi əvvəlki dövrdə İrana münasibətinin necə olması, hansı addımlar atması ilə müəyyən edə bilərik. Və bunu nəzərə alan İran tərəfi anlayır ki, andiçmə mərasimindən sonra ABŞ-ın İrana münasibətdə siyasəti daha da aqressivləşəcək və İran tərəfi hazırda əsas səylərini bu əsas istiqamətlərə yönəldir - bu, İsrailə müxalifət və Amerikanın gələcək siyasətinə qarşı çıxmaqdır”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Buna əsaslanan Sadəddinov güman edir ki, İran özünün bölgədəki digər qonşuları ilə yaratdığı bütün problemləri həll etməyə çalışır: “Azərbaycan tərəfinə gəlincə, bir daha təkrar edirəm, biz həmişə İranla normal, yaxşı, dostluq münasibətləri qurmağa çalışmışıq. İran Azərbaycanla ən uzun sərhədi olan ölkədir və orada baş verən hər bir hadisə, təbii ki, bu və ya digər dərəcədə bizə təsir etdiyi üçün burada diqqətlə öyrənilir. Ona görə də biz həmişə çalışmışıq ki, bu ölkə ilə dostluq münasibətləri olsun. Amma yenə də deyirəm, keçmişdə baş verən bütün neqativ hallar bizim ucbatımızdan baş verməyib”.
