Alimlər nitq qabiliyyətini itirmiş insanlar üçün elmi araşdırmalar zamanı zehni oxumağın bir yolunu kəşf ediblər. Elmi bir nəşrdə, insanın zehnində baş verənləri 'neyronların atəşinə nəzarət etməklə' bilinə biləcəyi iddia edilib.
Turkustan.az xəbər verir ki, süni intellekt texnologiyaları və nevrologiya sahəsindəki inkişaflar son illərdə təəccüblü nəticələr verib. Danışa bilməyən insanlar üçün süni intellekt tərəfindən dəstəklənən ünsiyyət imkanlarını araşdıran elm adamları beyin skanları həyata keçirərək insanların beynindən keçənləri öyrənmək istiqamətində böyük addımlar atır. Bununla belə, insanların zehnini təhlil etməyə yönəlmiş texnologiyaların əqli məxfiliyə təhlükə törətməsi ilə bağlı mübahisələr var.
Kaliforniya San Dieqo Universiteti və Kembricdəki Massaçusets Texnologiya İnstitutunun alimləri tərəfindən hazırlanan elmi araşdırmaya görə, son inkişaflar başımızdan keçən fikirlərin heç olmasa bir hissəsinin indi beyin skaneri vasitəsilə deşifrə edilə biləcəyini göstərir. Bildirilir ki, tədqiqatçılar beyindən keçən sözlərin mahiyyətini müəyyən etmək üçün üsul hazırlayıblar. Beyin siqnalları ilə işləyən implantları inkişaf etdirən mütəxəssislər danışıq qabiliyyətini itirmiş insanlardan "ünsiyyət çıxışı" əldə edə biləcək texnologiyalar üzərində işləyirlər. Layihənin oxumağa nə qədər yaxın olduğu hələ aydın deyil. Bununla belə, texnologiyadan sui-istifadə ilə bağlı narahatlıqlar sürətli inkişafı ortaya qoyur.
Bu sahədə ən son inkişaf bu həftə Nature jurnalında dərc olunub. Alimlər insanların beynini dinləməklə müxtəlif sözlərin mənalarını kodlayan neyronların indiyədək ən yüksək ayırdetmə xəritəsini yaradıblar. Nəticələr göstərir ki, beyin sözləri təsnif etmək üçün eyni standart kateqoriyalardan istifadə edərək səsi mənaya çevirməyimizə kömək edir. Hələlik tədqiqat yalnız ingilis dilində olan sözlərə əsaslanır. Kembricdəki Massaçusets Texnologiya İnstitutundan neyrocərrah Ziv Uilyams deyir ki, bu, beynin öz dil kitabxanasında sözləri necə saxladığını aşkar etmək üçün bir addımdır. Uilyam deyir: “Müxtəlif sözlərə cavab verən “beyin hüceyrələrinin üst-üstə düşən qrupları”nın xəritəsini çəkməklə biz məna lüğəti yaratmağa başlaya bilərik”. Tədqiqatın təfərrüatları Nature-da aşağıdakı kimi təsvir edilmişdir:
"Uilyams və onun həmkarları ayrı-ayrı neyronların dili real vaxtda necə kodlaşdırdığına baxmaq üçün unikal fürsət tapdılar. Epilepsiya əməliyyatına hazırlaşan 10 nəfər eksperimentə cəlb edilib. Onların hər birinin beyninə elektrodlar yerləşdirilib ki, tutmaların mənbəyini müəyyənləşdiriblər. Elektrodlar hər bir subyektin prefrontal korteksindəki təxminən 300 neyronun fəaliyyətini qeyd etdi."
"İştirakçılar ümumilikdə təxminən 450 sözdən ibarət çoxlu qısa cümlələri dinləyərkən elm adamları hansı neyronların və nə vaxt atəş açdığını qeyd etdilər. Hər bir söz üçün təxminən iki və ya üç fərqli neyron atıldı, Williams deyir, lakin komandanın yalnız kiçik bir hissəsinin fəaliyyətini qeydə aldığını qeyd edir. Prefrontal korteksdəki milyardlarla neyrondan ibarətdir." "Ardınca tədqiqatçılar eyni neyron fəaliyyətini tətikləyən sözlər, eyni neyron qrupunun cavab verdiyi sözlər, hərəkətlər və ya insanlarla əlaqəli sözlər kimi oxşar kateqoriyalara düşən sözlər arasındakı oxşarlığa baxdılar."
"Komanda müəyyən etdi ki, beynin bir-biri ilə əlaqələndirə biləcəyi "ördək" və "yumurta" kimi sözlərin bəziləri eyni neyronları tətikləyir. "Siçan" və "siçovul" kimi oxşar mənaları olan sözlər 'siçan' və 'yerkökü' ilə tetiklenen nöronal fəaliyyət daha çox oxşar idi Sözlərə təyin edilən beyin iştirakçılar arasında oxşar idi, yəni insan beyni bütün mənaları eyni şəkildə qruplaşdırır."
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
