Biologiya sahəsində dünyanın ən iddialı araşdırma proqramlarından biri olan İnsan Hüceyrə Atlası layihəsi çərçivəsində insan orqanizminin kök hüceyrələrdən dəri hüceyrələrini necə istehsal etdiyi kəşf edildi. Alimlər laboratoriya şəraitində kiçik miqdarda insan dərisi yetişdirməyi bacarıblar.
Turkustan.az xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələrinin dərinin qocalmasını gecikdirməyə kömək edə biləcəyi düşünülür.
Ancaq dəri transplantasiyası və çapıqların qarşısının alınması üçün hüceyrə istehsalında istifadə oluna biləcəyi bildirilir.
İnsan Hüceyrə Atlası layihəsi insan bədəninin hər bir hissəsinin hüceyrə hüceyrə necə əmələ gəldiyini anlamaq məqsədi daşıyır.
Beynəlxalq layihənin mərkəzi Kembric Universitetinin Wellcome Sanger İnstitutudur.
Layihənin rəhbərlərindən biri olan Prof. Müzlifə Hənifə dedi ki, onun işinə xəstəliklərin daha effektiv müalicəsi daxildir; O, həmçinin insanları daha sağlam və daha gənc saxlamaq üçün yeni yollar tapmağa kömək edə bilər, dedi.
"Dərini manipulyasiya edə bilsək və qocalmanın qarşısını ala bilsək, qırışlarımız daha az olar. Hüceyrələrin ilkin inkişafından yetkinlik dövründə qocalmasına qədər olan dəyişiklikləri anlaya bilsək, bunları soruşub sınaya bilərik: "Orqanları necə canlandıra bilərik? ürəyi və dərini cavanlaşdırmaq?'
Onun həyata keçirilməsi yaxın gələcəkdə mümkün görünmür
Tədqiqatçıların tezliklə bu mərhələyə çatması çətin görünür, lakin onlar dəri hüceyrələrinin ana bətnindəki döldə necə inkişaf etdiyini anlamaqda irəliləyiş əldə ediblər.
Bir yumurta ilk dəfə mayalandıqda, bütün hüceyrələr eynidir. Ancaq üç həftədən sonra "kök hüceyrə" adlanan xüsusi hüceyrələrdəki müəyyən genlər aktivləşir və göstərişlər verir. Beləliklə, bədənin əzalarını formalaşdırmaq üçün yığılma və ixtisaslaşma prosesi başlayır.
Tədqiqatçılar orqanizmin ən böyük orqanı olan dərinin hansı genlərin hansı saatlarda və hansı yerlərdə aktivləşdiyini müəyyən ediblər.
Bunlar mikroskop altında müəyyən kimyəvi maddələrdən istifadə edərək rəngləndikdə fərqləndirilə bilər.
Narıncıya çevrilən genlər dərinin səthini əmələ gətirir. Sarı rənglər dəri rəngini müəyyən edir. Bunun xaricində saçları böyüdən, tərləməmizi təmin edən və bizi xarici aləmdən qoruyan başqa strukturlar yaradan bir çox gen var.
İndiyə qədər kiçik dəri parçaları istehsal edilmişdir
“Nature” jurnalında dərc edilən araşdırma, insan dərisini yaratmaq üçün kök hüceyrələrin istifadə etdiyi əmr ardıcıllığını ortaya qoydu. Bu təlimatları oxuya bilmək maraqlı imkanlar açır.
Alimlər artıq bilirlər ki, dölün dərisi çapıqsız sağalır.
Yeni kəşf edilmiş təlimat ardıcıllığı bunun necə baş verdiyini ətraflı təsvir edir. Tədqiqatın növbəti sahəsi bunu cərrahi prosedurlarda istifadə üçün böyüklər dərisində təkrarlamaq ola bilər.
Digər mühüm irəliləyiş isə alimlərin immun hüceyrələrin dəridə qan damarlarının əmələ gəlməsində mühüm rol oynadığını aşkar etməsi olub. Daha sonra laboratoriyada bu təlimatları təqlid edə bildilər.
Onlar genləri doğru zamanda və doğru yerdə aktivləşdirən və deaktiv edən kimyəvi maddələrdən istifadə edərək kök hüceyrələrdən süni dəri istehsal etdilər.
İndiyə qədər kiçik dəri parçaları çıxardılar və onlardan kiçik tüklər çıxdı.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
