Toyuq ətinin bahalaşması dana və quzu ətinin qiymətini daha da qaldıracaq
Toyuq ətinin qiyməti ilin son aylarında xeyli artıb. İlin əvvəlində kiloqramı 5-6 manatı ötməyən toyuq ətinin qiyməti indi 8-10 manata qalxıb. İqtisadçılar bunun səbəbini məhsul qıtlığı və maya dəyərinin artması, o cümlədən quş yeminin bahalaşması ilə əlaqələndirirlər. Bəzi mütəxəssislər hətta toyuq ətinin qiymətini mal və quzu ətinin qiyməti ilə müqayisə edərək, toyuq ətinin bahalaşmasının ölkədə ərzaq məhsullarının bahalaşmasının ümumi tendensiyasının bir hissəsi olduğunu, bunun xarici və daxili amillərin təsirindən qaynaqlandığını bildirirlər.
İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA-ya deyib ki, qiymət artımının əsas səbəbi məhsuldarlığın aşağı düşməsi və xərclərin artması, o cümlədən yemin bahalaşması nəticəsində məhsul qıtlığı olub: “Vəziyyət süni şəkildə alovlana bilər, buna görə də daha diqqətlə araşdırılmalıdır. Əvvəllər ən çox istehlak edilən ucuz məhsulun bahalaşması mal və quzu ətinin qiymətinin daha da artmasına təkan verəcək. Çünki cüzi qiymət fərqinə görə tələbat ətə doğru dəyişə bilər və bu da öz növbəsində bütün ət məhsullarının qiymətinin daha da artmasına səbəb olacaq”.
“Toyuq ətinə tələbatın çox olması onun mal ətindən qat-qat ucuz olması ilə bağlı olduğundan, indi kiçik fərq görən istehlakçılar mal və quzu ətini almağa üstünlük verəcəklər. Axı, əslində qiymət fərqi xeyli azalıb. Bunun nəticəsidir ki, ona olan tələbatın artması ilə bütün digər ətin maya dəyəri də artmağa başlayacaq. Bizim hesablamalarımıza görə, heç bir halda ətin bahalaşmasının qarşısını almaq olmaz, lakin toyuq ətinin kəskin bahalaşması bu maxoviki işə salacaq və bütövlükdə proses sürətlənəcək”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Ekspertlər toyuq ətinin bahalaşmasına səbəb olan bir neçə amili qeyd edirlər. Kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Vahid Məhərrəmov AYNA-ya şərhində söyləyib ki, qiymət artımının əsas səbəblərindən biri, son vaxtlar iri quşçuluq fermalarının ləğv edilməsi ilə əsaslandırılır: “Bu amil toyuq əti istehsalının ümumi göstəricilərinə təsir etməyə bilməzdi. Bununla yanaşı, digər quşçuluq müəssisələri də bu məhsulların istehsal həcmini azaldıb. Təklifin azalması ilə əlaqədar olaraq, quşçuluq təsərrüfatları yüksək xərcləri kompensasiya etməyə və itkiləri minimuma endirməyə çalışdıqları üçün qiymətlər artmağa başladı”.
Mütəxəssis hesab edir ki, istehsalçılar və idxalçılar üçün vergi güzəştləri, o cümlədən ƏDV-dən azadolma bazarın sabitləşməsinə kömək etməyib, çünki istehsal həcmi daxili tələbata uyğun deyil. Xüsusilə Ukrayna və Rusiyadakı vəziyyətə görə idxalla bağlı problemlər də öz təsirini göstərib.
Pərakəndə satış qiymətlərinin aşkar artımına baxmayaraq, Quş Əti və Yumurtası İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasının sədri Mürvət Həsənli iri istehsalçıların qiymətləri artırmadığını iddia edir. Onun sözlərinə görə, toyuq ətinin qiymətinin qalxması kiçik təsərrüfatlar və istehsalçıların tələb və xərc problemi ilə üzləşməsi ilə bağlıdır.
Yerli araşdırmaçıların ümumi rəyinə görə, hazırkı artım istehsalla bağlı daxili problemlərin, eləcə də yem və ətin idxalında fasilələr kimi xarici amillərin nəticəsidir. İstehsalçılar bildirirlər ki, qiymət dinamikası davam edəcək, o cümlədən quş yeminin bahalaşması və tələbatın mövsümi dəyişməsi fonunda. Axı soyuq mövsümdə bir qayda olaraq toyuq ətinin satışı artır, lakin məhsul istehsalı azala bilər.
Yem bahalaşmasının səbəbləri ilə bağlı ekspertlər müxtəlif amilləri diqqətə çatdırırlar. Əsasən sənaye nümayəndələri və ekspertlər yerli bazarın bu məhsulun idxalından asılılığına istinad edirlər. Yerli quşçuluq təsərrüfatları formalaşmış ənənəyə uyğun olaraq Rusiya, Ukrayna, Argentina və digər ölkələrdən soya və qarğıdalı idxal edirlər. Əsas idxal bazarlarından - Ukrayna və Rusiyadan tədarükün azalması yerli istehsalçıların xərclərinin artması ilə nəticələnib. Yem məhsul xərclərinin demək olar ki, 65 faizini təşkil etdiyinə görə, cari qiymət dinamikası proqnozlaşdırıla bilən idi. Digər şeylərlə yanaşı, daşınma, əmək və saxlama xərcləri artıb və bu da quşçuluq sənayesində istehsalın maya dəyərinin artmasına səbəb olur.
