Hesablama Palatası yerli istehsalın bazası olan damazlıq heyvandarlığın lazımi səviyyədə inkişaf etdirilməməsini ölkədaxili ət və ət məhsullarının qiymətlərinin optimallaşdırılmasına mane olan əsas amil hesab edir.
Palatadan bildirilib ki, satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirir.
Eləcə də yerli heyvan toxumunun və yerli toxumdan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8 faizinin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0 faizinin erkək olmaqla qısamüddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas verir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olur, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən, 5 illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4 faiz artıb.
Ət halında idxal isə müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməyib, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalıb, ölkədə iri və xırdabuynuzlu heyvanların sayının 11,7 faiz azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3 faiz artıb ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərir.
Maraqlıdır, yuxarıda sadalanan səbəblər necə aradan qaldırıla bilər?
Məsələ ilə bağlı "Cebheinfo.az"-a danışan iqtisadçı Akif Nəsirli bildirib ki, Hesablama Palatasının heyvanların mayalanması, seleksiyalaşdırılaraq məhsuldar cinslərin alınması istiqamətində qaldırdığı problem Azərbaycanda reallıqdır:
"Fermerlər əsasən yerli cinslərə daha çox üstünlük verirlər. Yerli cinslər isə yüksək məhsuldarlığa malik deyil. Məhz yerli cinslərlə xarici cinslərin hibridləşdirilməsi nəticəsində yerli şəraitə uyğun cinslər almaq olar. Həmçinin ölkəmizə yüksək məhsuldarlıqlı cins heyvanlar da gətirilə bilər.
Bu zaman idxal məsələsindən şəffaflıq qorunmalıdır. Bunun üçün Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti, digər elmi işlərlə məşğul olan kənd təsərrüfatı birlikləri və qurumları var.
Bu gün hökumətin öz nəzdində yaratdığı fermer təsərrüfatlarının sayı 100-dən çoxdur. O təsərrüfatlarda kənd təsərrüfatı üzrə elmi işlərlə məşğul olan qurumlarla fermerlər arasında əlaqələr yaradılmalıdır. Fermerlər bu əlaqələrə sövq edilməlidir.
Heyvandarlıqla məşğul olan təsərrüfatlara elmi fəaliyyətlə məşğul olan seleksiyaçılar əlaqəsi qurulmalıdır. Fermerin ağlına gəlmir ki, kənd təsərrüfatı alimi ilə əlaqə qursa, bəhrələnə bilər. Bu nöqteyi-nəzərdən fermerlər də maarifləndirilməlidir".
O bildirib ki, bu gün heyvandarlığın əsas problemi örüş və yem problemidir:
"Örüş sahələri az olduğuna görə heyvanlar qapalı şəraitdə saxlanılır. Qapalı şəraitdə çox sayda heyvan saxlamaq çətin məsələdir. Xatırladım ki, 2015-ci illərədək ölkədə ət problemi az idi, çünki örüşlərin sayı çox idi. Elə fermer vardı ki, 100 baş iribuynuzlu 1000-2000 xırdabuynuzlu heyvan saxlayırdı”.
