Sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov Teleqraf-ın suallarını cavablandırıb.
Onunla müsahibəni təqədim edirik:
- Elmar müəllim, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh mətni üzərində razılaşma əldə edildikdən sonra Rusiya və ABŞ-nin də fəallığı artıb. Yekun sülh razılaşmasında üçüncü tərəfin yer alması ehtimalı varmı?
- Əgər iki ölkə sülhü razılaşdırıbsa, üçüncü tərəfə ehtiyac yoxdur. Azərbaycan və Ermənistan bu prosesi öz aralarında razılaşdırdığı halda, yekun sülh razılaşmasının üçüncü ölkədə imzalanması məntiqli deyil. Sülh sazişi ancaq iki ölkə sərhəddində imzalana bilər. Çünki indiyə qədər aparılan danışıqlarda iki ölkədən başqa heç kəs iştirak etməyib. Ona görə də sazişi aparıb Amerikada, Rusiyada imzalamaq başadüşülən deyil. Sadəcə, indi Rusiya demək istəyir ki, “biz prosesə nəzarət edirik, gəlin yekun sazişi də burada imzalayın”. Amerikalılar da özlərini kənarda saxlamamaq üçün nəsə etməyə çalışırlar. Fransanın xarici işlər naziri də parlamentdə çıxış edərkən sülh mövzusuna toxunmuşdu. Ümumilikdə isə bu mövzuya aid məsələləri normal qarşılamaq və onlara o qədər də əhəmiyyət vermək lazım deyil.
- Gürcüstan və Qazaxıstanda yekun sülh sazişinin imzalanması nə dərəcədə inandırıcıdır?
- Bu mövzuya aid çox fikirlər səslənir. Bir müddət öncə Türkiyə variantı da səslənirdi. Amma ən optimal yer Azərbaycan-Ermənistan sərhədidir. Naxçıvanda iki ölkə sərhədində tarixi sülh sazişini imzalamaq olar. 1999-cu ildə Naxçıvanda Prezident Heydər Əliyevlə Ermənistan prezidenti Robert Koçaryan arasında baş tutmuş görüş yerində sülh sazişini imzalamaq mümkündür.
- Ermənistan sülh sazişindən sonra konstitusiya və ATƏT-in Minsk qrupu ilə bağlı məsələlərin həllini təklif edir. Azərbaycan buna razı olacaqmı?
- Bu mümkün olmayacaq. Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycana qarşı olan ərazi iddiaları aradan qalxmayınca yekun sülh razılaşmasının imzalamaq mümkün deyil. Çünki Ermənistanda sonradan formalaşacaq siyasi hakimiyyət konstitusiya dəyişilmədiyi halda imzalanan sülh sazişini mübahisələndirə bilər. Minsk qrupu isə hazırda işlək qurum olmadığına görə o elə də ciddi əsas yaratmır. Əslində erməni tərəfi Azərbaycanla birlikdə ATƏT-ə Minsk Qrupunun ləğvi ilə bağlı müraciət etməli idi. Görünür İrəvana bu məsələdə ciddi təzyiq var. Fransa və ABŞ Minsk qrupunu saxlamaq istəyir. Demək istəyirlər ki, “biz işin içərisindəyik”. Onların Qarabağdan könüllü getmiş erməniləri və digər mövzuları hələ də manipuliyasiya etmək niyyətləri var.
- İmzalanacaq sənədin daxili qanunlardan üstünlüyü ilə bağlı səslənən iddialar nə dərəcədə məntiqlidir?
- Bu Avropa İttifaqının nümunəsində ortaya çıxıb. Orada belə qərar verilmişdi ki, Avropa ölkələrinin hansısa birində daxili qanunlar Avropa İttifaqının sazişlərinə ziddirsə, Birliyin qərarları üstünlüyə malik olacaq. Amma burada da ziddiyyətli faktlar kifayət qədərdir. Bu yaxınlarda Polşa Avropa İttifaqının bəzi qaydalarını qəbul etmədiyini açıqlamışdı və bunu da daxili qanunlara ziddi olması ilə əsaslandırmışdılar. Ona görə də Azərbaycanla Ermənistan arasında imzalanacaq yekun sülh sazişində bu kimi prinsiplərin tətbiqi sonrakı dövr üçün əlavə baş ağrısına çevrilə bilər.
- Şərti sərhəddə artan gərginlik eskalasiya üçün hansısa risklər yarada bilər?
- Bu təxribatların Ermənistan tərəfindən olması heç də təsadüfi deyil. Çünki bu ölkədə heç də hamı Azərbaycanla sülhə gedirik deyə sevinmir. Ermənistan ordusunda təxribata meyilli adamlarının olması istisna edilmir. Amma ümumilikdə bu təxribatların genişlənərək müharibə vəziyyətinə çatması ehtimalı çox azdır. Sülh sazişi imzalanana qədər və ondan sonra da erməni tərəfindən bu cür təxribatların olması istisna edilmir.
