Gündəlik həyatımızda tez-tez istifadə etdiyimiz və çox vaxt həyatımızı asanlaşdıran bir çox məhsulların ən "primitiv" hallarının necə olduğunu heç düşünmüsünüzmü? Bəzi insanların lazımsız hesab etdiyi, bəzilərinin isə "əsrin ixtirası" olaraq xarakterizə etdiyi 5 ixtiranın heyrətamiz hekayəsi budur.
Gündəlik həyatda tez-tez istifadə etdiyimiz əşyaların dizaynı tarix boyu bir çox dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Çoxlu sınaqlar nəticəsində müasir formasını qazanan bu əşyalar indi icad edildiyi vaxtdan çox fərqli görünüşə malikdir. Bəziləri üçün absurd, bəziləri üçün isə "əsrin ixtirası" olan və tarixin tozlu rəflərində unudulmuş 5 qeyri-adi ixtiranın qəribə hekayələrini təqdim edirik.
1- NƏHƏNG BİR TƏKƏRLİ VELOSİPED
1860-cı illərdə Fransada Pierre Michaux, Pierre Lallement və Olivier Brothers tərəfindən hazırlanmış ilk pedallı velosiped hər kəs tərəfindən sürpriz və həyəcanla qarşılanıb. "Velespit" adlı bu velosiped fransız dizaynı idi. Tamamilə ağacdan hazırlandıqları üçün "xırdalanmış" və ya "sümük sarsıdan" adlandırılan bu velosipedlər 1869-cu ildə Russo adlı bir gənc tərəfindən tamamilə fərqli bir görünüşə sahib idi. İxtirasından sonra tez bir zamanda ümumi nəqliyyat vasitələrindən birinə çevrilən bu velosipedin fərqli modelini hazırlayan Russonun velosipedi nəhəng təkərdən ibarət idi. Nəhəng təkərin içərisində sürücünün oturması üçün oturacaq, sükan çarxı və velosiped sürmək üçün kiçik təkər var idi.
Russo 1869-cu ildə ilk prototipini icad edəndə onun ixtirasının diqqəti cəlb edəcəyinə inanırdı. Amma insanlar onu ikitəkərli velosipedlə müqayisə edəndə təkərli velosiped sürməyin çətin olduğunu düşünürdülər. Üstəlik, bu ixtiranı görənlər velosiped sahəsində heç bir inkişaf olmadığına və bu ixtiranın işləri daha da çətinləşdirdiyinə inanırdılar. Russo cəmiyyətdən yetərincə diqqət ala bilməyincə böyük ümidlərlə çıxdığı bu səfərdən vaz keçib. Lakin onun təcrübəsi ona tarixin 5 qəribə ixtirası arasında yer almağa imkan verib. Unicycle hazırda Hollandiyanın şərqindəki Nijmegen şəhərindəki məşhur Velorama Milli Velosiped Muzeyində nümayiş etdirilib.
2- QADINLARIN TAXTADAN ÇİMƏRLİK PALTARI
Tək velosipeddən sonra tarixin ən qəribə ixtiralarından birinin 1900-cü illərdə edildiyini söyləmək mümkündür. 1929-cu ildə ABŞ-da özlərini "Spruce Girls" adlandıran bir qrup gənc qadın öz əlləri ilə dənizdə geyinmək üçün çimərlik paltarı hazırladılar. Lakin çimərlik paltarının xammalı indiki formasından fərqli olaraq təəccüblü şəkildə ağacdan hazırlanmışdı.
Çox nizamlı kəsilmiş parçalardan bir araya gətirilən qadın çimərlik geyimləri diqqət çəkməyi bacarıb. Hər cəhətdən yararsız olan bu tip çimərlik paltarının iki məqsədi var idi. Birincisi, bu ixtira qadınları bir çox tekstil məhsullarında, xüsusən də çimərlik geyimlərində öz brendlərini yaratmağa və yaradıcılıqlarını ifadə etməyə təşviq etmək idi. İkincisi, ABŞ-ın Vaşinqton əyalətində ağac ticarəti ilə məşğul olan Grays Harbor adlı şirkətin reklamı idi. Spruce Girls-in bu təşəbbüsü o illərdə xüsusilə Vaşinqtonda müsbət maraqla qarşılansa da, qadınlar daha rahat parçalardan olan çimərlik geyimlərinə üstünlük verməkdə qərarlı idilər.
3- KİMYƏTİ QAZA DÖZÜMLÜLÜK KÖŞƏ ARABASI
Təqvimlər 1938-ci ili göstərəndə dünya yeni dünya müharibəsinin başlaması təhlükəsi ilə üz-üzə idi. İngiltərədə işləyən FW Mills şirkəti müharibə zamanı düşmən tərəfindən havaya atılan kimyəvi qazlardan qorunmağa çalışırdı. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı İngilis əsgərləri həm fiziki, həm də zehni olaraq qalıcı izlər buraxan çoxlu dağıdıcı kimyəvi silahlarla qarşılaşmalı oldular. Bu dəfə də eyni problemlərdən qaçmaq üçün ixtira lazım idi. FW Mills işçiləri yeni doğulmuş körpələrin sağlamlığını nəzərə alaraq ixtira ediblər. Körpələrin hər hansı kimyəvi hücuma məruz qalmaması üçün hazırlanmış bu uşaq arabası o zaman hər kəsi təəccübləndirmişdi.
Hazırlanmış modeldə uşaq arabasının yuxarı hissəsində təmiz hava filtri var idi ki, xaricdən gələn hava təmiz şəkildə içəri daxil olsun. Körpə tamamilə vaqonun içərisinə yerləşdirilib və maşının qapağı möhkəm bağlanıb.
İxtiranın ictimaiyyətə təqdim edildiyi günlərdə uşaq arabası tabuta bənzədiyi üçün lazım olan diqqəti görməyib. Ancaq müharibə başlayanda İngiltərəyə atılan kimyəvi bombalar nadir də olsa, ictimaiyyətin fikirlərini dəyişməsinə səbəb oldu. Sülh elan edilməsi ilə İkinci Dünya Müharibəsi illərində bəzi valideynlərin istifadə etdiyi bu uşaq arabasının sağ qalması üçün heç bir səbəb qalmayıb.
4- RADİO QAZONBİÇMƏ APARATI
1959-cu ildə FW Mills kimi Böyük Britaniyada yerləşən bir şirkət, o illərdə Britaniya kral ailəsi də daxil olmaqla, çoxlarının diqqətini cəlb edəcək bir ixtira edib. Dünyanın hər yerindən ixtiraların nümayiş olunduğu Chelsea Flower Show-da ilk dəfə təqdim edilən "radio ilə idarə olunan qazon biçən maşını" bütün ölkədə böyük təsir bağışlayıb. İnkişaf etdirilmiş radio ilə idarə olunan qazonbiçən maşında bağçası olanların oturub maşınlarına əmr verə biləcəyi bir sistem var idi. İndiki pultla idarə olunan avtomobillərin texnologiyasına bənzəyən bu ixtira ingilislər arasında həyəcan yaradıb.
Britaniya kral ailəsinin üzvü olan şahzadə Marqaretin də sınaqdan keçirdiyi bu maşından o illərdə saray işçiləri istifadə edirdi. Ancaq insanlar bu maşınlara mənfi baxırdılar, bu da bəlkə də onların həyatını çox asanlaşdırırdı və onlar bu maşından yalnız işdən yayınan tənbəllərin istifadə etdiyini iddia edirdilər. Bu ixtiranın lazımi dəyəri görmədiyini söyləmək mümkündür, lakin son bir neçə ildə radio ilə idarə olunan qazon biçən texnologiyası inkişaf etdirildi və bu gün süni intellekt texnologiyasından istifadə edərək uzaqdan idarə olunan otbiçənlər istehsal olunmağa başlayıb.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
