1848-ci ildə, nevrologiya hələ inkişaf etmədiyi bir vaxtda çox maraqlı bir hadisə tarixə düşdü. Dəmir bir gəncin sol yanağından girib kəlləsindən çıxıb. Gənc ölməyib, hətta xəstəxanaya gedib və həkimlərə qəzanın necə baş verdiyini danışıb. Heç vaxt huşunu itirməmişdi, amma qəzadan sonra xeyirxah və zəhmətkeş kimi tanınan adam indi başqa birinə çevrilmişdi. Bunun sirri illər sonra açıqlanıb.
Təqvimlər 13 sentyabr 1848-ci ili göstərərkən, nevrologiya baxımından çox maraqlı bir hadisə baş verdi. 25 yaşlı Phineas Gage, ABŞ. Dəmir yollarının tikintisində usta işləyirdi.
Gage diqqətini cəmləməli bir işi var idi. Sentyabrın 13-də gündəlik işlərini görərkən diqqəti dağılıb və əlindən orta uzunluğu 1 metr olan dəmir lom sol yanağına girərək, beyninin ön hissəsinə yaxın kəllədən çıxıb.
Onu maraqlı edən qəza deyildi. Bu faciəvi qəza ölümlə nəticələnmədi. Məəttəl qaldığı vaxt Gage heç nə olmamış kimi ayağa qalxıb həyatına qaldığı yerdən davam etməyə başladı.
Gage xəstəxanada iki aydan çox vaxt keçirdi və bu müddət ərzində o, çətin və qeyri-müntəzəm sağaldı. Onun əhval-ruhiyyəsi, gizliliyi, bəzən hətta qəzəbli davranışları sərgiləməyə başlamışdı.
Gagenin tanışları artıq onun üçün tabut hazırlamışdılar, lakin artıq buna ehtiyac yox idi. Gage noyabrın sonunda xəstəxanadan buraxıldı, lakin sol gözünü itirmişdi. Olduqca zəif olsa da, yavaş-yavaş gündəlik işlərini görürdü.
Avqust ayında anası vəziyyətini soruşan həkimə demişdi ki, sanki yaddaşı bir az zəifləyib, amma o qədər yumşaqdır ki, yad adam bunu hiss etməyəcək.
İlk müalicəsindən sonra müayinəyə başlayan və müalicəsini davam etdirən Dr. John Martyn Harlow, Phineas Gage-i tanıyanların onun tamamilə fərqli bir insana çevrildiyini söylədiklərini bildirib.
Xeyirxah, şirin və zəhmətkeş kimi tanınan bu gənc əsəbilik dövründə insanlara qarşı hörmətsiz davranan şiddətli, söyüşlü bir insana çevrilmişdi.
Gage, Dr. O, Harlowun ən məşhur xəstəsi idi, çünki onun qəzası beyin travması ilə şəxsiyyət dəyişikliyi arasında əlaqəni göstərən ilk xəstə olmuşdur.
Dr. Harlowun 1860-cı il hesabatından sonra İngilis nevrologiyasının qurucu atalarından biri olan Dr. David Ferrier göstərir ki, frontal korteks (prefrontal korteks) "disfunksiyalı" beyin sahəsi deyil, daha çox şəxsiyyətlə əlaqəlidir olduğunu müəyyən etmişdir.
Onilliklər sonra bu baxışın dəqiqliyi təcrübələrlə müəyyən edilir və görüntüləmə texnologiyalarının inkişafı ilə müəyyənləşir.
Phineas Gage-in prefrontal korteksindən keçən dəmir, beynin bu ecazkar bölgəsinin sirlərini anlamaq axtarışını alovlandıran qığılcımdır.
Gage necə olduğunu soruşsanız, qəzadan sonra 12 il normal həyat sürdü. Zaman zaman huşunu itirmə keçirən Qeyc 1861-ci ildə huşunu itirməsinə səbəb olan şiddətli epileptik qıcolmalar nəticəsində vəfat edir.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
