Dünyanın ən uzunömürlü insanı Zaro Ağa 29 iyun 1934-cü ildə vəfat edib. O, 157 illik həyatında 11 dəfə evlənib, 36 övladı olub, 35-ni sağ ikən dəfn edib. Təbii ki, bu prosesdə bir çox tarixi hadisələrin şahidi olarkən; O, bir imperiya, 10 sultan, 28 böyük vəzir, bir respublika, iki prezident, beş baş nazir görüb.
Radikal qəzetindən Mete Söhtağlunun yazdığı Zaro Ağanın maraqlı hekayəsi belədir:
Eyüp Sultan Məscidinin arxasında, məşhur Pierre Loti Qəhvəxanasının sıldırım yamacında Kaşqari dərviş evinə gedən yolda, başı Osmanlı dövrünə aid Həmidi fəsi olan bir məzar daşı var. Eyüp qəbiristanlığının girəcəyindəki məzar daşında "Az yaşa, çox yaşa, gec-tez son gələcək..." yazısı var. chr("39")157-1934-cü illərdə vəfat edən Bitlisli Şəmsi Ağanın oğlu Zaro Ağanın Ruhuna Fatihəchr("39") yazılmış bu daş bir imperiya, 10 sultan, 28 sadrazam görmüş chr("39")uzun ömürchr("39")dür. bir cümhuriyyət, iki prezident, beş baş nazir, bir çox müharibə və 10 evlilik.Nümunəvi Zaro Ağaya aiddir.
Tophane məscidində fəhləlik
Bitlisli kürd Şəmsi Ağanın oğlu Zaro 1191, Qriqorian 1777-ci ildə Bitlisin Mutki mahalının (Mərment) Meydan kəndində fani dünyaya göz açanda Osmanlı taxtında I Əbdülhəmid oturmuşdu. 18 yaşına kimi öz kəndində yaşamış, sonra İstanbulun Tophane şəhərində məskunlaşmışdır. Sultan III Səlimin dövründə Səlimiyə kazarmasının tikintisində çalışmışdır. Sultan Əbdülməcidin tikdirdiyi Tophane məscidinin tikintisində fəhlə işləmişdir. Qazandığı pulla Bitlisə qayıdır, evlənir və daha çox qazanmaq üçün yenidən İstanbula gəlir.
Zaro Ağa 11 dəfə evlənib. Onun 96 yaşında 36 övladı var. O, sağ ikən birindən başqa hamısı ölür. Zaro Ağa vəfat edəndə kiçik qızının 60 yaşı var idi. Mövlud Çələbinin "Dünyanın Ən Uzun Yaşayan Adamı: Zaro Ağa (1777-1934)" kitabından ömrünün son günlərinə qədər fit bədənə malik olduğunu, hazırda 90 yaşında olan oğluna qayğı göstərdiyini öyrənirik. 130 yaşlarında olanda yaşlı və hərəkət etməkdə çətinlik çəkirdi. Nəvələrinin sayını bilməyən Zaro ağa 29 nəticəsini görüb.
Yeniçərilikdən modelliyə qədər
Yeniçərilər korpusu ləğv edildikdən sonra gömrükdə hambal işləyən Zaro Ağa qısa müddətdə bu işdə özünü göstərmiş və stüardman kimi 20 il kürd hamballarının böyük qardaşı olmuş və ondan pay almışdır. O zaman erməni və kürd hambalları arasında parçalanma müharibələri gedirdi. Zaro Ağanın kürd hambalları arasında sosial çəkisi getdikcə artır. O qədər ki, imkansız olanda belə ona hörmət edirlər. İstanbul Bələdiyyə Başçısı Op. Dr. Emin bəyin vaxtında ona "Bələdiyyə Serhadesi" titulu verilir və 50 lirə maaş verilirdi.
1798-ci ildə Cezzar Əhməd Paşanın komandanlığı altında orduda Napoleon ordularına qarşı vuruşan Zaro Ağa, saray məmurlarının diqqətini çəkmiş və böyük olduğundan hərbi xidmətini sarayda etmişdir. 1826-cı ildə Yeniçəri korpusunun ləğvi zamanı Ayasofyanın altındakı zindanlarda gizlənərək ölümdən xilas olur.
O, 1828-ci ildə mənsub olduğu Mütkili Şərif Mirzə tayfası ilə Rusiya-Osmanlı müharibəsinə qatıldıqdan və ayağından yaralandıqdan sonra vətəninə qayıdır. 1830-cu illərin ikinci yarısında İstanbula qayıdır. O, 1853-cü ildə tikilən Ortaköy məscidinin tikintisində çalışdığını və bu dövrdə 80 yaşının olduğunu qeyd edir.
İlk qadın rəssamlarımızdan olan Mihri Müşfik Xanımın Sanayi-i Nefise Məktəbidə dərs dediyi dövrdə rəssamlıq dərslərində qız tələbələrin kişi modellərlə işləməsi qadağan idi. Müşfik Xanım dəfələrlə səlahiyyətlilərin qapısını döyür və icazə oğurlayır. Amma maarif naziri Şükrü bəyin bir şərti var. Model yaşlı kişi olmalı və qız tələbələrin ruhuna və hisslərinə xitab etməyəcək fiziki xüsusiyyətlərə malik olmalıdır. O günlərdə bu işə artıq bir əsri keçmiş, ağzında dişi olmayan Zaro ağadan uyğun adam yoxdur.
Amma Zaro Ağa iki-üç gündən sonra dərsə gəlmir, bir də məktəbə baş çəkməyəcək. İllərlə məktəbə getmədikdən sonra "Qızlar həmişə mənə baxır, gözlərini məndən çəkmirlər. Üstəlik, çubuq (qələm) götürüb uzadırlar" deyə izah edir və əlavə edir: "Aha, belə göz vururlar. Sonra başımı və yanağımı sığallayırlar. Bax burada, bah dirdən bəri. Bilmirəm hansını verim, bir-iki cəhd də olsa, hamısı huri kimidir. Əmə, niyə bu qədər qız alıram, and olsun ki, gəlməyəcəm!.."
1929-cu il Böyük Depressiya Türkiyəni də vurdu. Yerli mallardan istifadəni tövsiyə edən, qənaəti təşviq etməklə bərabər, yeni iqtisadi siyasətin cəmiyyətə qəbul edilməsi vəzifəsini öz üzərinə götürən Milli İqtisadiyyat və Əmanət Cəmiyyəti reklam kampaniyası təşkil edir. O dövrün ən önəmli ticarət mallarından biri olan fındıqla başlayan kampaniyanın ulduzu Zaro Ağadır.
Açıqcaların üzərində Zaro Ağanın iki gözəl əcnəbi qızla açıq-saçıq poza verdiyi şəkli belə yazılır: "Kim Zaro Ağa kimi türk üzüm və fındıq yeyirsə, zeytun yağı və İzmir ənciri ilə həzm sistemini aktivləşdirir, türk tütünü çəkirsə, o yaşda da sağlam olacaq".
Hambal, modellik və reklam ulduzu deyərkən onuncu arvadı Kudretlə Tophanedə xarabalıqda oturan Zaro Ağanın şöhrətindən istifadə etmək istəyən tacirlər gecikmədən hərəkətə keçirlər. 1925-ci ildə əvvəlcə İzmirə, sonra gəmi ilə İtaliyaya apardılar. Avropadakı istiləşmə turlarından sonra onun doqquz aylıq Amerika macərası 1930-cu ildə başlayır. O, indi Amerika qəzetlərinin manşetlərindədir. Onu Amerikada minlərlə insan ziyarət edir, sözlərini böyük pannolarda divarlara asırlar, Nyu-Yorkun ən hündür binasına aparırlar və Amerikanın rifahı və xoşbəxtliyi üçün dualar edirlər, gözəl qızları qucağında oturdurur və onların şəkillər çəkilir, müsahibələrində dünyanın ən yaşlı adamının canlılığından və bir az da qüdrətindən danışır, onun azğınlığı vurğulanır. Onunla xatirə şəkli çəkdirmək 10 dollar, əl sıxmaq və öpmək isə 15 dollardır.
Onun da burada qəzası var. Onun yaddaşı həmişəlik zədələnsə də, bədəni hələ də sağlamdır. Qəza və yorucu səyahətdən sonra oradakı "ticarət" vəzifəsi artıq başa çatan Zaro Ağa 1931-ci ildə ona heç nə vəd edilmədən İngiltərəyə aparılıb. Əlində bir qəpik də olmadan evə qayıdır. Gələndə arvadı Kudrətin də dünyasını dəyişdiyini öyrənir. Ağa təkbaşına tənhalığa çəkilir. Bu arada o, xəstələnərək Şişli Etfal Xəstəxanasına aparılıb. 157 illik ömrün sonu gəlib.
Bunun sirri bulqur və qatıqdır
Zaro Ağa ölümündən üç gün əvvəl huşunu tamamilə itirir. Həkiminin dediyinə görə, son sözü "Vaxt yetişdi" olacaqdı. 29 iyun 1934-cü ildə vəfat etdikdən sonra yarılma aparıldı. Nəticələrə görə, ölüm səbəbi böyrək çatışmazlığı olub. Onun beyni, qaraciyəri və ürəyi uzun ömrün sirlərini tapmaq üçün Amerikaya aparılır. Onun müayinə olunaraq Sultanəhməd Sağlamlıq Muzeyinə aparıldıqdan sonra bankada maye içində saxlanılan beyni uzun illər sərgiləndikdən sonra yoxa çıxıb.
Bu qədər uzun ömür sürməsi ilə bağlı araşdırma obyekti olan Zaro Ağanın sirri ən çox sevdiyi bulqur və qatıq kimi göstərilir. Məlum məsələdir ki, o, ömrünün bir çox günləri qarnını ancaq çörəklə doyurmuş olur. Təəccübləndirən başqa bir məqam isə odur ki, Zaro Ağa ömrü boyu, hətta son günlərinə qədər tütündən əl çəkməmişdir.
Aldığı qadınlar tez ölür
Rohat Alakomun "Köhnə İstanbul Kürdləri" kitabında Zaro Ağanın çoxlu evlilikləri olduğu vurğulanır, onun unudulmaz dövrünün "90 yaşından sonrakı gənclik illəri" olduğu da bildirilir. – Niyə dəfələrlə evlənirsən? "Nə edək, aldığım qadınlar qocalıb tez ölür, dözə bilmirlər" deyənlərə cavab verir.
Hazırladı: Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
Mənbə: t24.com.tr
